سراج معلم

همه ما توجه ویژه ای به قلب، مغز و حتی پوست خود داریم. چراکه همه می دانیم اینها عضوهای اصلی و مهمی از بدن هستند و بیماری آنها تهدید کننده زندگی ما خواهد بود. اما در مورد دیگر اندام های مبهم بدن چه؟ مثلا کیسه صفرا، درباره آن چه می دانید؟

در اینجا می خواهیم علائم و نشانه های مشکلات و ناراحتی های کیسه صفرا را با هم بررسی کنیم، اما ابتدا آن را بهتر می شناسیم و با کارهایی که برای ما انجام می دهد آشنا می شویم.

کیسه صفرا چه کار می کند؟

کیسه صفرا، کیسه ای کوچک است که صفرای تولیدشده در کبد در آن نگهداری می شود. این کیسه در زیر کبد قرار گرفته و در پاسخ به غذایی که ما می خوریم، مخصوصا غذاهای پر چرب، مقداری صفرا را از طریق مجاری صفراوی به داخل روده کوچک می ریزد (تصویر بالا) و نقش بسیار مهمی در هضم و جذب چربی های غذایی بر عهده دارد.

برخی از مشکلات کیسه صفرا مانند سنگ های صفراوی ریز که مجرای صفراوی را مسدود نمی کنند، معمولا هیچ علامت و ناراحتی را ایجاد نمی کنند

به طور معمول، کیسه صفرا اندامی کوچک و بی آزار است که باعث ناراحتی و بیماری خاصی در فرد نمی شود، مگر زمانی که مشکل خاصی آزادسازی صفرا از آن را کاهش دهد و یا مجاری را مسدود کند. عوامل متعددی وجود دارند که می توانند منجر به ایجاد این مشکلات کیسه صفرا شوند.

از جمله عواملی که باعث بروز این مشکلات در کیسه صفرا می شوند:

1- سنگ صفرا

این وضعیت به شرایطی اطلاق می شود که سنگ های کوچک و یا گاهی یک سنگ بزرگ در داخل کیسه صفرا ایجاد شود.

در برخی موارد سنگ صفرا منجر به دردی شدید در فرد می شود، اما حدود 90 درصد مبتلایان به سنگ صفراوی هیچ گونه علامتی ندارند.

در برخی موارد، سنگ صفراوی برای بیش از 10 سال با فرد می ماند و هیچ علامتی ایجاد نمی کند.

2- کولیک صفراوی

کولیک صفراوی به شرایط جدی تری اطلاق می شود که سنگ صفرا در مجرای صفراوی ایجاد یک انسداد می کند. دراین حالت کیسه صفرا برای از میان برداشتن این انسداد شدیدا منقبض می شود و فرد احساس دردی شدید خواهد داشت. این انقباضات شدید و دردهای همراه با کولیک صفراوی معمولا یک تا دو ساعت طول می کشد. اما از آنجایی که حمله ای و برگشت پذیر هستند تا زمانی که فرد به فکر درمان بیفتد، همچنان با فرد می مانند.

3- التهاب کیسه صفرا

التهاب کیسه صفرا می تواند در اثر وجود سنگ های صفراوی، مصرف الکل، عفونت ها و حتی تومور هایی که باعث ترشح بیش از حد صفرا می شوند ایجاد شود. اما باز هم شایع ترین علت ایجاد آن سنگ های صفراوی خواهد بود. التهاب کیسه صفرا می تواند دوره ی چند هفته ای داشته باشد. تب در این بیماری شایع نیست.

در 20 درصد از موارد ممکن است، کیسه صفرای ملتهب توسط باکتری های عفونی مورد حمله قرار بگیرد و عفونی شود. گاهی نیز پیش می آید که کیسه صفرا پاره شود که در این شرایط فورا توسط عمل جراحی خارج می شود.

فراموش نکنید حملات مکرر درد در این بیماری مراجعه به پزشک را ضروری خواهد کرد، مخصوصا زمانی که این دردها با تب نیز همراه باشد.
 
علائم بیماری های کیسه صفرا

اگرچه علائم و نشانه های اختصاصی هر یک از بیماری ها نامبرده با دیگری متفاوت اند، اما به طور کلی علائمی وجود دارد که مواجهه با آنها، نشانگر وجود یک مشکل و ناهنجاری در کیسه صفرا می باشد.

شایع ترین علائم و نشانه های بیماری های کیسه صفرا از قرار زیرند:

- درد شدید در ناحیه شکم
- دردی که به شانه راست می زند و گاهی کمر را نیز درگیر می کند.
- دردی که بعد از خوردن غذا تشدید می شود، مخصوصا اگر غذایی چرب مصرف شده باشد.
- دردی که تیز و کرامپی است.
- دردی که با یک نفس عمیق تشدید می شود.
- درد در ناحیه قفسه سینه
- سوزش سر دل، سوء هاضمه و احساس زیاد شدن گاز معده
- احساس پری در شکم
- تهوع، استفراغ و تب
- لرز
- احساس درد با لمس شکم، مخصوصا در قسمت راست فوقانی شکم
- زردی (پوست و چشم ها)
- تغییر رنگ غیر طبیعی مدفوع (مخصوصا به رنگ روشن تر و خاکستری)

برخی از مشکلات کیسه صفرا مانند سنگ های صفراوی ریز که مجرای صفراوی را مسدود نمی کنند، معمولا هیچ علامت و ناراحتی را ایجاد نمی کنند.

این نوع سنگ ها معمولا هنگاه عکسبرداری با اشعه ایکس برای یک بیماری دیگر و یا انجام عمل جراحی در ناحیه شکم و به طور اتفاقی تشخیص داده می شوند.

چربی خونتان را کاهش دهید

صفرا در کبد شکل می‌گیرند و در کیسه‌ی صفرا ذخیره و در روده‌ی بزرگ برای هضم چربی‌ها استفاده می‌شود. اگر در صفرای شما کلسترول زیادی وجود داشته باشد احتمال تشکیل سنگ صفرا بالا می‌رود. زمانی که غذاهای چرب مصرف می‌کنیم صفرا منقبض می‌شود تا صفرا را از طریق کانالی که به روده‌ی بزرگ ختم می‌شود تخلیه کند. در آنجا صفرا به هضم چربی‌های رسیده از غذای مصرف شده کمک می‌کند.

با این حال میزان بالای کلسترول موجود در صفرا باعث می‌شود که سفت شده و سنگ‌هایی تشکیل شود که اندازه‌ی آن‌ها از یک دانه شکر تا آلو متغیر است. بعضی از این سنگ‌ها در کیسه‌ی صفرا جا خوش می‌کنند و هیچ مشکلی به بار نمی آورند. اما اگر وارد مجرای صفراوی شوند باعث بروز التهاب، دردهای شدید و انسداد مجرا خواهند شد که گاهی نیاز به عمل جراحی پیدا می‌کند.

از آنجایی که ارتباط بین سنگ‌ها و کلسترول روشن است باید بیشتر به سمت مصرف مواد غذایی کاهنده ی میزان کلسترول خون رفت. علاوه بر این توصیه می‌شود که در طول روز چند وعده ی غذای سبک میل کنید چون به این ترتیب از تشکیل سنگ‌های بیشتر پیشگیری می‌شود.

رژیم غذایی مناسب برای کیسه صفرا

یک رژیم غذایی کیسه صفرا در از بین بردن خطرات که می تواند منجر به تشکیل سنگ صفراوی گردد تمرکز دارد. این است که باید مصرف مواد غذایی که سبب کاهش کلسترول و حاوی مواد مغذی و فیبر لازم باشد برای نگه داشتن عملکرد سیستم گوارش در بالاترین سطح ممکن افزایش دهیم.

شما همچنین باید مصرف غذاهای چرب که سبب مقدار زیادی فشار بر روی کیسه صفرا برای تجزیه و  و حرکت از طریق دستگاه گوارش می شود را کاهش دهید کاهش مصرف غذاهای چرب علاوه بر کاهش خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا، سبب حفظ وزن بدن سالم و کاهش خطر ابتلا به فشار خون بالا یا بیماری های قلبی می شود.

این غذاها را بخورید

تمام چربی ها را از رژیم غذایی خود را حذف نکنید (مگر در شروع یک حمله و یا در میان یک حمله)، توجه داشته باشید که از بین بردن چربی از رژیم غذایی خود به طور کامل می تواند سبب تعطیلی کیسه صفرا و از تولید صفرا جلوگیری می شود که به همان اندازه خطرناک است لذا از چربی هایی استفاده کنید که به کیسه صفرا آسیب نرساند.

روغن تخم کتان و چربیهای امگا 3 را می توان با وعده های غذایی برای کمک به شکستن غذاها مصرف نمود بدون اینکه محتوای کلسترول به مواد غذایی اضافه شود.

مصرف غذاهایی می تواند به شما کمک کند تا خطر ابتلا به سنگ صفرا را حذف کنید. مصرف محصولات لبنی با چربی کم مانند شیر کم چرب مصرف کنید و از مصرف روغن های اضافی موجود در سرشیر جلوگیری کنید. غلات کامل را جایگزین ( نان، حبوبات و پاستا ) کنید.

غلات کامل فیبر و مواد مغذی بیشتری را فراهم می کند تا به شکسته شدن غذاهای دیگر در سیستم شما کمک کند مصرف مقدار زیادی از میوه ها و سبزیجات یک اثر مشابه را در رژیم غذایی شما دارد. محتوای بالای فیبر در میوه ها و سبزیجات نیز کمک می کند تا شما احساس سیری کنید و پرخوری نکنید زیرا پرخوری سبب فشار بیش از حد روی کیسه صفرا می شود.

پروتئین به اندازه کافی دریافت کنید. کسانی که در رژیم غذایی کیسه صفرا هستند باید هوشیار باشند زیرا منابع مختلف پروتئین دارای روغن و چربی بالایی می باشد. مصرف گوشت بدون چربی مثل ماهی و یا مرغ برای دریافت پروتئین و همچنین ویتامین B12 ضروری است.

منابع جایگزین گوشت مانند توفو یا دانه های قهوه نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد مصرف پروتئین را افزایش  دهید در حالی که از غذاهای با چربی بالا اجتناب شود. اگر شما یک ظرف لوبیا آماده مصرف می کنید برچسب آنرا به دقت بخوانید تا اطمینان حاصل شود که هیچ گوشت خوکی در روند پخت و پز آن استفاده نشده باشد.

سطح مناسب از کافئین - بعضی از تحقیقات نشان داده است که مصرف سطوح متوسط کافئین می تواند خطر ابتلا به سنگ کیسه صفرا را کاهش دهد. با دکتر خود قبل از مصرف برای تعیین مقدار مناسب نوشیدن کافئین صحبت کنید.

بادام زمینی مصرف کنید مطالعات نشان داده است که مصرف بادام زمینی یا کره بادام زمینی خطر ابتلا به سنگ صفرا را در زنان کاهش می دهد. برخی مطالعات برای کسانی که به طور منظم این محصولات را مصرف کرده اند 20 درصد افزایش در سلامت کیسه صفرا داشته اند.

بخش عمده ای رژیم غذایی برای کیسه صفرا حول این محور است که از مواد غذایی آماده شده ناسالم اجتناب شود. غذاهای فرآوری شده مانند وعده های غذایی آماده، کوکی ها، کیک یا سایر دسر با چربی و قند بالا است که می تواند برای بیماران کیسه صفرا ناسالم باشد. این غذاها همچنین مقدار سدیم بالا دارند که می تواند سبب ناراحتی های گوارشی شود از مواد غذایی سرخ شده باید اجتناب شود. روغن پخت و پز را به روغن های سبک تر مانند کتان، کنف و یا روغن زیتون که دارای مزایای سلامت و کلسترول پایین هستند محدود کنید.

منابع پروتئین باید بدقت بررسی شود تا اطمینان حاصل شود که آنها دارای کلسترول بیش از حد بالا برای یک بیمار کیسه صفرا نیستند. از مصرف گوشت قرمز به علت بسیاری از خطرات بهداشتی مرتبط با آن اجتناب شود. اگر شما مقداری از پروتئین خود را از مواد لبنی اخذ می کنید از شیر، پنیر و دیگر محصولات لبنی با چربی بیش از حد بالا اجتناب کنید. شما همچنین باید در هنگام انتخاب پنیر مراقبت باشید زیرا پنیر نرم تر چربی لبنی بیشتر از پنیر سخت تر دارد. و پنیر خامه نیز ممکن است یک مقدار بیش از حد چربی داشته باشد که  می تواند برای کیسه صفرا مضر باشد.
 

 جدول رژیم غذایی کیسه صفرا

منبع:عصر ایران