سراج معلم

کمیل نقی پور – رجانیوز: تیم مذاکره کننده ایران در سایه سانسور محدودیت های اعمال شده برای برای صعنت هسته ای ، موشکی، تسلیحاتی کشور و همچنین چارچوب توافق با آژانس درباره دسترسی به اماکن نظامی و غیر هسته ای، در یک اقدام فرار به جلو یکی از دستاوردهای قطعنامه جدید شورای امنیت را خروج موضوع هسته ای از ذیل فصل هفتم شورای امنیت عنوان می کند.

در همین راستا، محمد جواد ظریف در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی پیش از آنکه متن دارای اشکال توافق نهایی را به نمایندگان دهد،  یکی از دستاوردهای مذاکرات وین را پایان دادن به شش قطعنامه شورای امنیت تحت فصل هفتم منشور ملل متحد" دانست و گفت:

"بزرگترین دستاورد ما این است که شورای امنیت به غنی سازی جمهوری اسلامی ایران مهر تایید زده که اصولا چنین امری در تاریخ ۷۰ ساله شورای امنیت بی سابقه است... شورای امنیت در ۶ قطعنامه خود تحت فصل ۷ منشور، برنامه غنی سازی ایران را به عنوان تهدیدی علیه صلح بین الملل شناسایی و ممنوع کرده بود. حال همان شورای امنیت با تصویب قطعنامه نه تنها برنامه هسته ای ایران را به عنوان برنامه مشروع و قانونی پذیرفته، بلکه همه کشورها را برای توسعه همکاری با ایران تشویق کرده و از آن مهمتر اینکه آینده تجاری صنعتی برنامه هسته ای ایران به رسمیت شناخته شده است".

اما پیش از ظریف، حسن روحانی که بلافاصله پس از خبر اعلام توافق، جلوی دوربین تلویزون ظاهر شد گفته بود:

«...هدف چهارم هم این بود که پرونده هسته‌ای ایران را از فصل هفتم منشور ملل متحد و اساسا از شورای امنیت خارج کنیم».

عباس عراقچی نیز در برنامه گفت و گوی ویژه خبری عنوان کرد که ایران با این توافق بدون بروز جنگ و تخاصم بین المللی از ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد خارج شد:

«درگیر شدن ایران با تحریم های ذیل فصل هفت منشور سازمان ملل متحد، در پی شدت گرفتن اختلاف ها بر سر پرونده هسته ای رخ داد. اما ایران کشوری بود که برای اولین بار، از شمول فصل هفت منشور، بدون جنگ خارج شد. دیپلماسی به جای جنگ نتیجه مقاومت ایرانیان بود».

اما در این بین موضع گیری حمید بعیدی نژاد از دیگر مقامات تیم مذاکره کننده جالب تر است.

وی در مطلبی در صفحه اینستاگرام خود به کل منکر این موضوع شده که قطعنامه های تحریمی شورای امنیت علیه ایران ذیل ماده ۴۱ بوده است نه فصل هفتم و از اینکه برخی منتقدان این گزاره را مطرح می کنند تعجب کرده است!

بعیدی نژاد نوشته است:

در حالیکه موضوع هسته ای ایران در تمام قطعنامه های گذشته تحت فصل هفتم منشور مورد بررسی قرار گرفته اند، قطعنامه جدید بر اساس اصل بیست و پنجم منشور که مربوط به ماهیت عمومی مصوبات شورای امنیت میباشد، صادر شده است. در قطعنامه جدید تنها موارد خاصی مانند لغو قطعنامه ها و مقررات پیشین موارد اجرایی، تحت ماده ٤١ منشور قرار گرفته اند که این بمنزله لازم الاجرا دانستن آنها برای همه کشورها میباشد. این امر بدین معناست که موضوع هسته ای ایران دیگر بمعنای عامل تهدید برای صلح و امنیت بین المللی شناخته نمیشود. جالب است بدانیم که آمریکا که مقاومت زیادی میکرد که قطعنامه جدید شورای امنیت کماکان تحت فصل هفتم شورای امنیت باقی بماند اصرار میکرد که حاضر است به جای آنکه قطعنامه جدید 'تحت ماده ٤١ فصل هفتم منشور' باشد، فقط 'تحت ماده ٤١ منشور' باشد و بدین ترتیب فصل هفتم در جمله بندی ذکر نشود. اما کشورمان با این علت روشن که بدیهی است که ماده ٤١ در فصل هفتم قرار دارد با این پیشنهاد موافقت نکرد. جالب است که این روزها برخی از اشخاص برای کم اهمیت کردن اقدام کشورمان در خارج کردن موضوع هسته ای ایران از تحت فصل هفتم، با استدلال مشابهی اشاره میکنند که موضوع هسته ای ایران اصلا تحت کلیت فصل هفتم نبوده است بلکه تحت مواد٤٠ و ٤١ منشور فصل هفتم بوده است!!

با این حال برای روشن شدن مساله برای اعضای تیم مذاکره کننده ایران در ابتدا باید گفت که منشور ملل متحد دارای ۱۹ فصل و ۱۱۱ ماده است، که قطعنامه های صادر شده از سوی شورای امنیت یا اشاره به هیچ موادی از منشور ملل متحد نمی کنند (مثل قطعنامه ۱۸۰۳) ، یا ذیل «یک یا چند» ماده از منشور ملل متحد قرار دارند (مثل قطعنامه ۱۹۲۹ و ۲۲۳۱) یا ذیل یک فصل از منشور قرار میگیرند (مثل قطعنامه ۱۹۷۳)

حال برای توضیح قطعنامه های صادر شده علیه ایران باید به این مساله توجه داشت که قطعنامه جدید شورای امنیت علیه ایران (۲۲۳۱)  به گفته اعضای تیم مذاکره کننده ذیل ماده ۲۵ قرار دارد ، ماده ۲۵ ، خود ذیل فصل پنجم منشور ملل متحد قرار دارد، فصل پنجم نیز شامل مواد ۲۳ الی ۳۲ می شود. قرار گرفتن قطعنامه جدید ذیل ماده ۲۵ به معنای قرار گرفتن آن ذیل فصل پنجم و تمامی مواد این فصل یعنی مواد ۲۳ الی ۳۲ نیست بلکه صرفا ذیل ماده ۲۵ قرار دارد.

البته این نظر اعضای تیم مذاکره کننده ایران است که معتقدند قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت صرفا ذیل ماده ۲۵ قرار دارد بلکه بر اساس متن قطعنامه و همچنین اظهارات مقامات آمریکایی که پیش نویس این قطعنامه را به اعضای شورای امنیت ارائه دادند و خواستار تصویب آن بودند، قطعنامه جدید ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم نیز قرار دارد.

بررسی تفاوت قطعنامه فصل هفتمی با قطعنامه ماده چهل و یکمی با استناد به قطعنامه های صادر شده شورای امنیت

علاوه بر این ، هر چند اعضای تیم مذاکره کننده بنابر بی اطلاعی یا دلایل دیگر ، تاکید دارند قطعنامه های پیشین سازمان ملل علیه ایران همگی ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بودند اما واقعیت آن است که قطعنامه های تحریمی صرفا ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم بوده است . فصل هفتم منشور ملل متحد شامل شامل مواد ۳۹ الی ۵۱ می شود، اما همانگونه که در متن ۴ قطعنامه تحریمی آمده است ، این قطعنامه ها ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم هستند.

رجوع به متن قطعنامه های پیشین این مطلب را تایید می کند:

قطعنامه ۱۷۳۷:

Acting under Article ۴۱ of Chapter VII of the Charter of the United Nations,

۱. Affirms that Iran shall without further delay take the steps required by the IAEA Board of Governors in its resolution GOV/۲۰۰۶/۱۴, ….

با اقدام ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد؛

۱)تأکید می کند ایران باید بدون تأخیر بیشتر, اقدامات مقرر شده در قطعنامه GOV/۲۰۰۶/۱۴ شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی را اتخاذ نماید....

قطعنامه ۱۷۴۷:

Acting under Article ۴۱ of Chapter VII of the Charter of the United Nations,

 ۱. Reaffirms that Iran shall without further delay take the steps required by the IAEA Board of Governors in its resolution GOV/۲۰۰۶/۱…

با اقدام ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد؛

۱)با تایید اینکه ایران باید بدون هیچ تعللى گام‌هاى مورد نظر شوراى حکام آژانس در قطعنامه gov/۲۰۰۶/۱۴که براى ایجاد اعتماد در خصوص صلح‌آمیز بودن برنامه اتمى ایران و همچنین حل مسائل مهم ضرورى هستند، بردارد ...

قطعنامه ۱۸۰۳:

Acting under Article ۴۱ of Chapter VII of the Charter of the United Nations,

۱. Reaffirms that Iran shall without further delay take the steps required by the IAEA Board of Governors in its resolution GOV/۲۰۰۶/۱۴, which are essential to

با اقدام ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد؛

۱)با تایید اینکه ایران باید بدون هیچ تعللى گام‌هاى مورد نظر شوراى حکام آژانس در قطعنامه gov/۲۰۰۶/۱۴که براى ایجاد اعتماد در خصوص صلح‌آمیز بودن برنامه اتمى ایران و همچنین حل مسائل مهم ضرورى هستند، بردارد ...

قطعنامه ۱۹۲۹:

Acting under Article ۴۱ of Chapter VII of the Charter of the United Nations,

 ۱. Affirms that Iran has so far failed to meet the requirements of the IAEA Board of Governors and to comply with resolutions ۱۶۹۶ (۲۰۰۶), ۱۷۳۷ (۲۰۰۶), ۱۷۴۷ (۲۰۰۷) and ۱۸۰۳ (۲۰۰۸);

با اقدام ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد؛

۱. تایید می‌کند که ایران تاکنون در اجرای الزامات خواسته شده از سوی شورای حکام آژانس اتمی موفق نبوده است و از قطعنامه‌های ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷) و ۱۸۰۳ (۲۰۰۸) پیروی نکرده است.

***

همانگونه که در متن قطعنامه ها آمده است، ۴ قطعنامه تحریمی علیه ایران ( ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۹۲۹) همگی ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم صادر شده اند که اگر قراربود تماما ذیل فصل هفتم صادر شوند باید عبارت

 Acting under Chapter VII of the Charter of the United Nations (با اقدام ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد) در متن قطعنامه می آمد.

همانگونه که در قطعنامه ۱۹۷۳ ، شورای امنیت ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد ، اجازه حمله نظامی علیه لیبی را صادر کرد.

Acting under Chapter VII of the Charter of the United Nations,                             

۱. Demands the immediate establishment of a cease-fire and a complete end to violence and all attacks against, and abuses of, civilians;

با این حال در حالی رئیس جمهور، وزیر امور خارجه و دیگر اعضای تیم مذاکره کننده خروج ار فصل هفتم را یکی از اهداف مذاکرات هسته ای اعلام کردند، چندی پیش تلاش برای صدور قطعنامه جدید ذیل فصل هفتم را از اهداف مذاکرات با کشورهای ۱+۵ می دانستند!

در همین راستا ، حمید بعیدی نژاد اردیبهشت ماه سال جاری در صفحه اینستاگرام خود با اشاره به تلاش تیم مذاکره کننده برای تصویب قطعنامه جدید شورای امنیت ذیل فصل هفتم نوشته بود: قطعنامه ای که می خواهد تحریم های فصل هفتم شورای امنیت را بردارد باید از همان قدرت الزام آور بودن فصل هفتم برخوردار باشد. قطعنامه ای که تحت مواد و فصول دیگر منشور باشد قدرت کافی برای لغو تصمیمات فصل هفتم را ندارد. فقط بعنوان یک تمثیل، دادگاه پایین تر نمیتواند حکم دادگاه بالاتر را لغو کند.... اگر قطعنامه لغو تحریم ها تحت فصل ٧ منشور باشد، تعهد به اجرای قطعنامه از نظر بین المللی الزام آور خواهد بود و کشورها نمی توانند از اجرای آن به هر دلیلی سرباز بزنند.

محمد جواد ظریف نیز اسفندماه سال گذشته در گفتگو با مجله صدا، تنها راه الزام آور کردن مفاد توافق را قرار دادن آن ذیل یک قطعنامه فصل هفتمی شورای امنیت عنوان کرده بود:

« بالاخره این توافقی است که در یک قطعنامه فصل هفتمی منشور ملل متحد مورد تایید قرار می گیرد و در نتیجه به یک توافق بین المللی و الزام آور برای همه دولت ها تبدیل می شود. اینکه دولت ها به چه میزان به تعهدات بین المللی شان عملی می کنند بحثی جداگانه است اما ما در حقوق بین الملل مبانی داریم که برای دولت ها تعهدآور است و از آن مبانی استفاده می کنیم.»

فکت شیت ایران: قطعنامه جدید همانند طعنامه پیشین ذیل ماده ۴۱ خواهد بود

علاوه بر این اظهارات، توصیه می شود اعضای تیم مذاکره کننده ایران حداقل سندها و متن های منتشر شده توسط خود را یک بار دیگر مطالعه کنند تا دچار تناقض گویی نشوند.

در برگه توجیهی وزارت امور خارجه که بلافاصه پس از مذاکرات لوزان منتشر و بعدها توسط رئیس جمهور فکت شیت ایرانی مذاکرات لوزان نامیده شد ، درباره ویژگی های قطعنامه جدید شورای امنیت که در لوزان درباره آن توافق کرده بودند، آمده است:

با نهایی شدن متن، برنامه جامع مشترک اقدام در قالب قطعنامه‌ای در شورای امنیت سازمان ملل متحد مورد تأیید قرار خواهد گرفت. جهت لازم الاجرا شدن برنامه جامع مشترک اقدام برای تمامی کشورهای عضو سازمان ملل متحد، این قطعنامه همچون قطعنامه‌هایی که علیه ایران تصویب شده بودند تحت ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد تصویب خواهد شد تا بتواند قطعنامه‌های قبلی را لغو کند.

این بخش از فکت شیت ایران از مذاکرات لوزان دو گزاره را به خوبی روشن می کند:

اول) برخلاف اظهارات این روزهای تیم مذاکره کننده ایران، قطعنامه فعلی از جهت حقوقی همانند قطعنامه های پیشین است. (با این تفاوت که ایران قطعنامه های پیشین را به رسیمت نمی شناخت و این قطعنامه از سوی دولت به رسیمت شناخته شده ، همین امر مسیر برخورد نظامی و سایر تنبیهات بین المللی با ایران را در صورت نقض توافق هموار می کند)

دوم) بخش های اصلی این قطعنامه همانگونه که از متن آن مشخص است و در فکت شیت ایران نیز اشاره شده ، ذیل ماده ۴۱ از فصل هفتم منشور ملل متحد قرار دارد.