سراج معلم

در این بین مجلس شورای اسلامی آزمون خوبی را پس نداده است؛ چرا که حدود 2 سال است طرح‌های جمعیتی در مجلس خاک می‌خورد و نوبت به طرح آنها نمی‌رسد یا اینکه فقط کلیاتی مطرح می شود برای بررسی نهایی، پشت سر هم عقب می‌افتد؛ دولت هم قرار بود سال گذشته بودجه مورد نیاز برای اجرای طرح جامع جمعیت و تعالی خانواده را فراهم کند که این اتفاق هم نیفتاد.

در این بین اقداماتی هر چند کوچک اما مثبت از طریق برخی وزارتخانه‌ها انجام شد؛ اقداماتی مانند حذف ماجرای خانواده پردردسر و پرجمعیت آقای هاشمی از کتاب‌های درسی، توسط وزارت آموزش و پرورش یا اقدام اخیر وزیر بهداشت در زمینه کاهش زمان طرح زنان متخصص فرزندآور.

اما اتفاقاتی هم وجود دارد که شاید خیلی هم‌راستای با طرح افزایش جمعیت که توسط مسئولان امر تاکید شده است؛ نیست و یکی از این گونه موارد که کشمکش‌های زیادی را هم ایجاد کرده است، موضوع قرص‌های ضدبارداری است؛ اصل این موضوع که آیا باید این قرص‌ها به کلی جمع شود، یا اینکه به افرادی که درخواست کرده‌اند، با توجه به نیازشان ارائه شود یا اینکه وضعیت فعلی ادامه یابد را کنار می‌گذاریم و در مورد دو قرص ضدبارداری به نام «یاز و یاسمین» که این روزها رتبه اول را در بین استفاده‌کنندگان از این قرص دارند و نظرات متفاوتی از این قرص‌ها شنیده می‌شود؛ با دکتر مریم طباخی، دکترای داروسازی به گفت‌وگو نشستیم.

*تسنیم: در حال حاضر دو قرص ضدبارداری «یاز و یاسمین» مورداستفاده تعداد زیادی از زنان ایرانی قرار دارد؛ شنیده‌هایی حاکی از عوارض دارویی این قرص وجود دارد؛ نظر شما در این حوزه چیست؟

*طباخی: در ابتدا باید بدانیم که بروز عوارض دارویی بعد از مدتی که از عرضه آنها به بازار می‌گذرد، مسأله عجیبی نیست؛ سازمان‌های زیادی در جهان از جمله وزارتخانه‌های بهداشت کشورها وجود دارند که مراکزی مثل سازمان غذا و داروی خودمان دارند که کار چک‌کردن این عوارض را بر عهده دارند؛ همچنین مراکزی مثل سازمان غذا و داروی امریکا در این زمینه مرجعیت جهانی پیدا کرده است؛ لذا اینکه یک دارویی بعد از عرضه به بازار، باز هم به خاطر اینکه از عوارض دارویی بلندمدت آن اطلاع‌ پیدا کنیم، مسأله عجیبی نیست و ما نمی‌توانیم بگوییم که صرفاً اینکه یک دارو مجوز فروش را پیدا می‌کند، هیچ وقت دیگر احتمال اینکه از بازار جمع شود، وجود ندارد؛ بلکه همانطور که نسخه می‌شود و در عرصه بازار مصرف می‌شود، این پایش‌های علمی هم انجام و تست‌هایی روی مصرف‌کنندگان به صورت غربالگری انجام می‌شود که خیلی هم رواج دارد.

اشکالی که در قرص‌های ضدبارداری در کشورما وجود دارد و متوجه وزارت بهداشت است، این است که فکر می‌کنیم تحقیقات جدایی به صورت ملی انجام نشده است و با توجه به اینکه حداقل 20 سال از مصرف این 2 قرص‌ در ایران می‌گذرد، انتظار می‌رود که نتیجه تحقیقات و غربالگری‌هایی که روی مصرف‌کننده‌ها انجام شده است به بازار بیایند.

موضوع مهم دیگر این است که هم‌اکنون، برخی از این تحقیقات در حال حاضر در برخی کشورهای جهان انجام شده است، لذا صرف اینکه ما تحقیقاتی را انجام ندادیم، نمی‌توانیم بگوییم که مورد مخاطب این جریان نیستیم و مجاز به ادامه مصرف در جامعه هستیم؛ پس یا ما باید خودمان تحقیق کنیم و بگوییم که آن نتایجی که روی جوامع امریکایی و اروپایی مشاهده شده، اینجا مشاهده نشده است و آن نتایج را رد کنیم یا اینکه تحقیقات آنها را جدی بگیریم؛ به عبارت دیگر یا جزئی از جامعه جهانی هستیم یا مستقل، خودمان را مرجع علمی قرار می‌دهیم و غیر از این نمی‌توان باشد.

*تسنیم: می‌تواند هر دو عمل در کنار هم انجام شود؟ یعنی هم خودمان تحقیق کنیم و هم به تحقیقات سایر کشورها توجه کنیم؟

*طباخی:‌ بله، در دنیا این موضوع بینابینی است و هم تحقیقات سایرین را پایش می‌کنند و هم خودشان به خاطر تغییرات موجود در هر جامعه‌ای بر اساس نوع متابولیسم بدن، ژن‌ها و نوع  تغذیه، تحقیقاتی روی مصرف‌کنندگان انجام می‌دهند که این تحقیقات متفاوت است ولی این درصد تفاوت اینطور نیست که همه تحقیقات مراکز بهداشتی جهانی دیگر را رد کنیم.

*تسنیم: به سراغ این دو قرص«یاز و یاسمین» برویم؛ گویا در دنیا تحقیقاتی روی آنها انجام شده که نتایجی عجیب را در پی داشته است، این موضوع چقدر صحت دارد و این نتایج چیست؟

*طباخی: در مورد یاز و یاسمین باید گفت که از سال 2008 هشدار FDA در مورد قرص‌های ضدبارداری حاوی ماده موثره «دروسپیرنون» منتشر شده است و تعجب ما این است که از آن سال تا سال 2015 که در آن هستیم، چطور تحقیقات مستقلی در ایران انجام نشده است و چطور هشداری از طریق مراجع بهداشتی قانونی کشور در مورد این داروها صادر نشده است و ما هنوز می‌بینیم که این دو قرص به عنوان برند شماره یک و بدون عارضه از طریق بسیاری از متخصصان به جامعه مصرف‌کننده زنانه ما توصیه می‌شود؛ این مقداری عجیب است.

*تسنیم: نتیجه این تحقیقات چه بوده است؟

*طباخی: تحقیقات متعددی انجام شد و نشان داد که از جمله مهمترین عوارض مصرف این داروها، تشکیل لخته‌های خونی خطرناک در عروق  است که می‌تواند منجر به سکته و مرگ شود، البته اینطور نیست که هر کس این داروها را مصرف کرده، در خطر مرگ قرار دارد، ولی به هر حال افرادی که از این داروها مصرف می‌کنند در مقایسه با جامعه زنانی که داروهای ضدربارداری فاقدماده موثره دروسپیرنون را مصرف می‌کنند، بیش از 3 برابر ریسک بروز لخته‌های خونی در عروقشان ثابت شده است.

حتی تحقیقات مستقلی را FDA «سازمان غذا و داروی امریکا» روی بیش از 800 هزار زن در جامه امریکا انجام و نشان داده است که این میزان در بین زنانی که بیش از 12 ماه قرص‌های یاز و یاسمین رمصرف کردند به 290 درصد ریسک‌افزایی منجر شده است که این می‌تواند منجر به عوارض هولناکی شود و انتظار می‌رود این موضوع بررسی شود.

*تسنیم: اینکه گفته می‌شود بعد از سه ماه مصرف، بدن عادت می‌کند و دیگر آن عوارض را ندارد، صحت دارد؟

* طباخی: یکی از عواملی که باعث شده است متخصصان زنان روی داروهای یاز و یاسمین تاکید کنند، این است که این داروها تهوع در مصرف‌کننده ایجاد نمی‌کنند و موضوع دیگر اینکه عوارض مردانه‌زایی مثل موهای زائد که با مصرف‌ قرص‌های معمولی مثل LD و HD ایجاد می‌شود را نیز ندارد؛ این درست است، اما این باعث نمی‌شود عارضه بزرگتری را نادیده بگیریم که چون تهوع ایجاد نمی‌کند و عادتی در مریض ایجاد می‌کند، در بدنش اتفاق هولناکی ایجاد نمی‌کند، خیر.

تحقیقات متعددی که در کانادا، امریکا و فرانسه انجام شده نشان می‌دهد این سکوت بدن ما در برابر این دارو معنای آن این نیست که در عروق ما اتفاقی نمی‌افتد و چربی‌های بد تشکیل و منجر به حوادث خطرناکی مثل سکته نمی‌شود؛ این مهم است و نباید این را با هم مخلوط کنیم.

* تسنیم: ممکن است در پاسخ به این موارد شما گفته شود که یک جایی یک تحقیقی انجام شده و یک نتیجه‌ای هم داده است؛ ولی تحقیقات ادامه دارد و هنوز بررسی‌ها در حال انجام است و ممکن است جای دیگری، تحقیق دیگری انجام دهد و نتیجه دیگری هم بدهد؛ نظر شما در این زمینه چیست؟

*طباخی: این عوارض هولناکی که در مورد یاز و یاسمین جهانی شده، اینطور نبوده است که در حد یک مقاله و یک گزارش باشد و یک دانشگاهی انجام داده و هنوز هم در حال تحقیق باشد، بلکه خود FDA اعلام کرده است روی بیش از 800 هزار زن مصرف‌کننده یاز و یاسمین و سایر برندهایی که حاوی دروسپیرنون از سال 2008 تا 2012 انجام شده است و نتیجه این تحقیقات این بوده است که 3040 مورد منجر به دریافت غرامت از شرکت بایر«سازنده یاسمین» شده است و 750 میلیون دلار غرامتی بوده است که به این 3500 زنی که به سکته مبتلا و بستری شده بودند، پرداخت شده است.

خبرگزاری بلومبرگ گفته است، بیش از 1.2 میلیارد دلار از شرکت بایر به کمک صندوقی، دریافت شده است، برای رسیدگی به پیگردهای حقوقی یاز و بیش از 640 میلیون دلار برای رسیدگی به پیگرد حقوقی دارویی یاسمین تشکیل شده است؛ در فرانسه بیش از 20 پرونده مرگ بر اثر مصرف یاز و یاسمین ثبت شده است، در کانادا به صورت جدا وزارت بهداشت، علاوه بر اینکه اعلام ممنوعیت کرده است، 23 مورد مرگ بر این اثر ثبت شده است.

گزارش رسمی وزارت بهداشت کانادا

گزارش خبرگزاری بلومبرگ

با این وجود FDA در آخرین رای‌گیری صورت گرفته، فرمان ریکال«جمع‌آوری از بازار» را نداده است.

همچنین خبرگزاری رویترز اعلام کرده است در همان جلسه یک سری از مسئولان FDA از بقیه شکایت می‌کنند؛ نتیجه این می‌شود در حالی که با اختلاف 4 رأی ریکال یاز و یاسمین از بازار و سایر برندها رای نیاورده است، 4 نفر از همان 36 نفری که در رأی‌گیری شرکت داشتند، ارتباطات مالی با شرکت بایر داشتند که این موضوع برای دادگاه ثابت شده است و یک نفر هم جزء تیم آزمایشگاه تولیدکننده یاز بوده است؛ این موضوع پای فساد به FDA را نیز باز کرده است.

*تسنیم: ظاهراً این اسناد نشان می‌دهد که این موضوع جدی است.

*طباخی: بله؛ اما با وجود اینکه همه این تحقیقات متنوع را به وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو و مدیران آنها ارائه کردیم، می‌گویند:«نه خودمان تحقیق انجام می‌دهیم و چون هنوز ‌FDA هنوز فرمان ریکال را صادر نکرده است، فرمان هشدار را هم صادر نمی‌کنیم، در حالی که این سازمان هشدار سیاه اعلام کرده و همه برندها را مجبور کرده است که روی بسته‌های دارویی،  اعلام کنند که این برندها 3 برابر افرادی که قرص‌های دیگری ضدبارداری را مصرف می‌کنند، حوادث ترمبوز و آمبولی بیشتری ایجاد می‌کنند.

با این وجود سازمان غذا و دارو همکاری نکرده‌اند و گفتند باعث ترس و وحشت عمومی نشود.