لاریجانی، ولایتی و ناطق در مسیر اصلاح‌طلبی؟
این روزها آرایش انتخاباتی اصولگرایان و اصلاح‌طلبان با نزدیک شدن هر چه بیشتر به زمان انتخابات‌های مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری در اسفندماه سال جاری التهاب بیشتری پیدا می‌کند و می‌توان گفت فضای گروه‌ها و تشکل‌های سیاسی به سمت انتخاباتی شدن حرکت می‌کند.در این میان بخشی از اصولگرایان در قالب سه ضلعی مؤتلفه، جبهه پایداری و جبهه ایثارگران تلاش می‌کنند به یک اجماع انتخاباتی دست یابند و به نظر می‌رسد تا حدودی در این مسیر به موفقیت‌هایی دست یافته‌اند. در نقطه مقابل اصلاح‌طلبان و همچنین دولت به عنوان اصلی‌ترین بازیگران جبهه مقابل اصولگرایان هنوز به راهی روشن برای حضور در انتخابات نرسیده‌اند، اما به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان امیدوارند بتوانند با تکیه بر مسیری همچون انتخابات سال ۹۲ بار دیگر حضوری جدی در مجلس شورای اسلامی داشته باشند.
تکرار انتخابات سال ۹۲
نمی‌توان این نکته را کتمان کرد که مجلس ششم غایت اصلاح‌طلبان در حوزه قوه مقننه است، با این حال اصلاح‌طلبان به خوبی می‌دانند نه فضای سیاسی کشور به دلیل التهاب‌آفرینی‌های گوناگون اجازه چنین کاری را به آنها می‌دهد و نه هنوز فضای سنگین فتنه ۸۸ که آنها به صورت مستقیم در آن نقش‌آفرینی کرده‌اند، از سر آنان کنار رفته است. اصلاح‌طلبان هنوز با میراث بر هم زدن بازی در انتخابات سال ۸۸ دست به گریبان هستند و می‌دانند در صورتی که به صورت صریح به خطای خود در آن سال اعتراف نکنند و اعمال خود را جبران نکنند، هسته اصلی نظام اجازه حضور در عرصه انتخابات را به آنان نخواهد داد.
اعتراف به فتنه سال ۸۸ و نقش اصلاح‌طلبان چیزی است که امروز به صورت مستقیم از سوی برخی صاحبنظران جبهه اصلاحات بیان می‌شود و شاید پرچمدار چنین حرکتی عباس عبدی باشد. عبدی در چندین مصاحبه خود با رسانه‌های اصلاح‌طلب از جمله اعتماد بر این نکته تأکید می‌کند که اصلاح‌طلبان اگر خواهان ورود مجدد به قدرت هستند، باید تکلیف خود را با وقایع سال ۸۸ روشن کنند. با این حال بعید به نظر می‌رسد این اصلاح‌طلبان هنوز قادر به تحمل هزینه‌های سنگین چنین اعترافی باشند، از این رو بار دیگر استفاده از مدل انتخابات سال ۹۲ در دستور کار اصلاح‌طلبان قرار گرفته است تا بتوانند این بار در فرصتی دیگر به صورت مستقل در عرصه رقابت‌های سیاسی نقشی ایفا کنند.
مدیریت شکاف‌های اصولگرایان
در انتخابات سال ۹۲ این حسن روحانی بود که به نمایندگی از هاشمی‌رفسنجانی و همچنین با حمایت اصلاح‌طلبان توانست به سکوی انتخابات ریاست جمهوری دست پیدا کند و حالا اصلاح‌طلبان باید خود را با گزینه‌های دیگری در میان کسانی که خود آنان را اصولگرایان جدید می‌نامند، پیدا کنند.
اصلاح طلبان به خوبی از برخی شکاف‌ها در داخل جبهه اصولگرایی به خصوص اختلافات موجود بین اتحاد سه‌گانه پایداری، جبهه ایثارگران و مؤتلفه با سایر شخصیت‌های حاضر در این جبهه آگاهند و تلاش می‌کنند با استفاده از مدیریت این شکاف به اهداف خود در انتخابات مجلس شورای اسلامی دست پیدا کنند؛ هدفی که در سال ۹۳ سعید حجاریان به صراحت آن را با عنوان تکرار مجلس پنجم بیان می‌کند و حالا به نظر می‌رسد اصلاح‌طلبان سه ضلعی لاریجانی، ولایتی و ناطق برای تکرار موفقیت سال ۹۲ و ایجاد یک فراکسیون اقلیت اما منسجم و تأثیرگذار در مجلس دهم را در نظر گرفته‌اند.
سپر محافظی به نام «ولایتی»
در این سه‌ضلعی از نظر اصلاح‌طلبان ولایتی وظیفه مهار سعید جلیلی را به عنوان شاخص‌ترین چهره پایداری بر عهده خواهد داشت. نکته مهم در این رویارویی این است که مهم‌ترین کارنامه جلیلی برای حضور در انتخابات یا هر رویارویی سیاسی دیگر کارنامه وی در عرصه مذاکرات هسته‌ای است. از سوی دیگر جلیلی اصلی‌ترین منتقد «برجام» محسوب می‌شود که مهم‌ترین دستاویز اصلاح‌طلبان و البته جناح دولت برای جمع‌آوری آرای عمومی است. ولایتی یک بار در جریان مناظرات انتخاباتی مهم‌ترین منتقد سیاست‌های مذاکراتی جلیلی بود، البته در جریان بررسی برجام وقایع امر نشان داد ولایتی همچنان منتقد سفت و محکم جلیلی است. ولایتی شاید نقش مهمی در عرصه انتخابات داخلی ایفا نکند، اما می‌تواند برای اصلاح‌طلبان و جناح دولت در مقابل انتقادهای تند و تیز جلیلی نقش سپر محافظ را بازی کند.
شرط و شروط برای لاریجانی
علی لاریجانی جزئی دیگر از این مثلث است که اصلاح‌طلبان امید فراوانی برای حضور مؤثر وی و البته همپیمانی او با دولت برای تشکیل یک بلوک رقابتی با اصولگرایان دارند. نکته جالب اینجاست که حسین موسویان مذاکره‌کننده سابق ایران در مذاکرات هسته‌ای با اشاره به حمایت‌های لاریجانی از تیم مذاکره‌کننده ایرانی به این نکته اشاره کرده بود که اتحاد روحانی و لاریجانی می‌تواند شرایط بی‌سابقه‌ای را در عرصه سیاسی ایران پدید بیاورد.
این سخنان با توجه به حمایت‌های لاریجانی از موضع دولت در جریان مذاکرات ایران و کشورهای ۵+۱ چندان دور از واقعیت نیست. لاریجانی هنوز موضع خود برای ائتلاف با سایر گروه‌های اصولگرا در انتخابات مجلس را اعلام نکرده است و به نظر می‌رسد حداقل به عنوان یک جایگزین گزینه همراهی با دولت را در نظر دارد، البته این نکته هم قابل ذکر است که اصلاح‌طلبان برای همراهی با لاریجانی در جریان رقابت‌های انتخاباتی شرایطی دارند که در سرمقاله هفته‌نامه صدا به صراحت به آن اشاره شده است که تضمین آزادی نمایندگان اصلاح‌طلب در مجلس برای بیان طرح‌های خود و همچنین تلاش برای از بین بردن عواقب کودتای انتخاباتی سال ۸۸ بدون عذرخواهی از آن مهم‌ترین آن خواهد بود. با این حال چنین ائتلافی برای لاریجانی یک ریسک مهم خواهد بود چراکه مدیریت اصلاح‌طلبان در جریان مجلس یکی از سخت‌ترین کارهای ممکن خواهد بود. در هر صورت لاریجانی یک اصلاح‌طلب نیست و در صورت حرکت اصلاح‌طلبان به سمت حرکات ساختارشکنانه فرو‌ریزی ائتلاف وی با اصلاح‌طلبان محتمل‌ترین اتفاق خواهد بود.
ناطق؛ شاه‌ماهی اصلاح‌طلبان در انتخابات مجلس
اما در این میان حضور علی‌اکبر ناطق نوری در جریان انتخابات مجلس بهترین گزینه‌ای خواهد بود که اصلاح‌طلبان امیدوارند بتوانند با آن به موفقیت قبلی خود دست پیدا کنند. ناطق به هیچ عنوان در ائتلافی که یکی از اجزای آن جبهه پایداری باشد، داخل نخواهد شد و اصلاح‌طلبان امیدوارند از آن نهایت استفاده را ببرند. ناطق به عنوان یک شخصیت مؤثر در داخل نظام می‌تواند چانه‌زنی‌های درونی برای حضور آنان در انتخابات را به پیش ببرد و در صورت لزوم سلامت آنان را برای شورای نگهبان قانون اساسی تضمین کند. حضور ناطق در رأس مجلس دهم تکرار خاطرات مجلس پنجم است که در نهایت به قدرت فائقه آنان در مجلس ششم انجامید. با این حال حضور ناطق در انتخابات مجلس با موانعی روبه رو است که مهم‌ترین مانع عدم تمایل وی برای حضور در عرصه انتخابات مجلس است و وی نیز چندین بار این مسئله را به صراحت بیان کرده است. با این حال تلاش‌ها برای حضور دوباره ناطق در عرصه انتخابات هر روز بیش از پیش شدت می‌گیرد و نشریه صدا در آخرین شماره خود از درخواست سیدحسن خمینی از ناطق برای حضور در انتخابات خبر داده است. حضور ناطق در عرصه انتخابات می‌تواند عملاً تمام معادلات قبلی را متحول کرده و به علت سابقه وی در بین اصولگرایان عملاً بخشی از آرای طرف مقابل را به خود جذب کند. با این حال ناطق در پاسخ به درخواست سیدحسن خمینی برای حضور در انتخابات تنها به این پاسخ بسنده کرده است که باید بیشتر روی این مسئله فکر کند و بعد پاسخ درخوری به آن بدهد.
انتظار ارائه یک برنامه عملیاتی برای اداره مجلس از سوی اصولگرایان
عیان شدن تلاش گسترده اصلاح‌طلبان برای ایجاد شکاف در داخل اصولگرایان راهبردی است که پیامی جدی برای آنان دارد و آن هم اینکه امکان تکرار سناریوی انتخابات سال ۹۲ به شدت وجود دارد.
نمی‌توان این نکته را فراموش کرد که بالاخره فضای انتخابات با سال ۹۰ تفاوت‌های اساسی دارد و نمی‌توان به تکرار آن دلخوش بود، باید با چشم باز به تحلیل شرایط و اوضاع پرداخت. شاید در این میان تجدیدنظر در برخی سیاست‌های فعلی لازم و ضروری باشد، چرا که صرفاً ایجاد یک وحدت ظاهری تضمینی برای موفقیت در عرصه انتخابات نیست و افکار عمومی انتظار ارائه یک برنامه عملیاتی از سوی اصولگرایان برای اداره مجلس را دارند. اصلاح‌طلبان و دولت ادعا می‌کنند این برنامه را در اختیار دارند، ولی خبری از طرف مقابل نیست.
منبع: جوان
