نقش ابزارهای جدید شبکه‌های اجتماعی در افزایش میزان انزواطلبی جوانان و آسیب شدید به روابط اجتماعی
گروه اجتماعی خبرگزاری «نسیم»: با ظهور پدیده‌هایی مانند رادیو و تلویزیون نوع ارتباطات خانوادگی به سمت ارتباط چند به یک تغییر یافت به صورتی که اعضای خانواده در مقابل تلویزیون نشسته و چشم به این جعبه جادویی می‌دوختند. با ظهور شبکه‌های اجتماعی در چند سال اخیر در کنار تاثیرات مثبتی که آن‌ها بر کاهش دادن فاصله‌ها و رشد اطلاع‌رسانی داشته‌اند، با این حال مشاهده می‌شود که موجب کاهش ارتباطات رو در رو و فیزیکی انسان‌ها نیز شده‌اند.
مطالعات نشان می‌دهد عموم کاربران شبکه‌های اجتماعی کمتر به دیدار دوستان و بستگان خود می‌روند و به جای آن به صورت برخط و یا با گذاشتن پیام با آن‌ها ارتباط برقرار می‌کنند، کمتر با اعضای خانواده خود صحبت می‌کنند و همچنین هنگامی که در کنار اعضای خانواده خود هستند کار‌ها و فعالیت‌های شخصی خود را در شبکه‌های اجتماعی پیگیری می‌کنند. به این ترتیب شبکه‌های اجتماعی تغییرات بنیادین در سبک زندگی و فرهنگ جامعه ایجاد کرده‌اند و توانسته‌اند بر الگوی روابط خانوادگی افراد تاثیر بگذارند.
پدیده نوظهور دیگر در شبکه‌های اجتماعی را می‌توان نوعی تنهایی و انزوا در خود همین شبکه‌های اجتماعی دانست. بدین صورت که با استفاده از ابزارهایی نظیر ربات‌ها در شبکه‌های اجتماعی، افراد در این شبکه‌ها از جمله تلگرام بدون اینکه با سایرین ارتباط برقرار کنند به طور مستقیم از همین ربات‌ها مطالب گوناگونی مانند لطیفه، اخبار، وضعیت آب و هوا، اطلاعات شهری و یا مطالب ادبی را دریافت می‌کنند؛ یعنی همان ارتباط در گروه‌های مجازی نیز در حال نابود شدن است! وبه احتمال زیاد در آینده با پدیده تنهایی مفرط کاربران در شبکه‌های مجازی روبرو خواهیم بود.
دکتر مجید ابهری آسیب‌شناس اجتماعی در این زمینه به «نسیم» می‌گوید: از نگاه رفتار‌شناسی برقراری ارتباط یا کلامی است یا نوشتاری است و یا اشاره‌ای، و در صورت ارتباط کلامی یا مونولوگ است یعنی گفتمان یکسویه، یا دیالوگ است یعنی یک گفتمان دوسویه. در ارتباط نوشتاری هرچند ارتباط برقرار شود اما چون دیداری اتفاق نمی‌افتد و یا از طریق وب‌کم و ابزار ارتباطی دیدار مقدور می‌شود به لحاظ عدم ارتباط چشمی و حس حضور فیزیکی ارتباط کامل نمی‌شود.
وی می‌افزاید: متاسفانه عده‌ای از تنهایی به این گونه از شبکه‌ها پناه می‌برند و عده‌ای دیگر به خاطر استفاده از آن‌ها تنها می‌شوند. در هر صورت اینگونه از شبکه‌ها به خاطر برقراری ارتباط رایگان مورد استقبال قرار می‌گیرند و در دراز مدت عاملی برای انزوا، تنهایی و افسردگی می‌شوند.
عمق آسیب شبکه‌های اجتماعی هنوز لمس نشده است
ابهری در تشریح این تناقض که کاربران برای برقراری ارتباط عضو گروه‌هایی در شبکه‌های اجتماعی می‌شوند تا با افراد دیگر ارتباط برقرار کنند اما با روندهایی که در این شبکه‌های اجتماعی رو به رشد است مانند ربات‌ها، منجر به منزوی شدن و گوشه گیری حتی در همین شبکه‌های اجتماعی می‌شوند، بیان داشت:
متاسفانه از آنجایی که گسترش فرهنگ در کاربرد اینگونه شبکه‌ها همواره قبل‌تر از پیشرفت فنی در آن‌ها است، حضور فرد در گروه‌های مختلف و ارتباط قوی‌تر عده‌ای از افراد در آن گروه‌ها به خاطر آشنایی قبلی به هر دلیل، باعث تنهاییی فرد می‌گردد مخصوصا اگر نتواند با معیارهای اعضای گروه حرکت کند.
وی ادامه می‌دهد: در محله دوم ربات‌ها کم کم جایگزین افراد می‌گردند و مثل زندگی روزمره جای انسان را می‌گیرند که در این مرحله دیگر نیازی به حضور جسمی یا فیزیکی افراد نمی‌باشد. متاسفانه فرزندان ما هنوز عمق آسیب‌های این شبکه‌ها را لمس نکرده‌اند که هر روز پدیده جدیدتری در آن‌ها ظاهر می‌گردند. دیگر ربات‌ها نه احساس دارند نه هنجار می‌شناسند و نه بر فرهنگ خاصی متکی هستند.
این استاد دانشگاه در مورد اثراتی که این گونه رفتار‌ها ممکن است در آینده برجامعه داشته باشند افزود: ناهنجاری‌های تحمیلی این شبکه‌ها بر جامعه ایجاد جدایی بین افراد، کاهش گفتمان و تعامل عاطفی، القا و انتقال شبه‌ها و اطلاعات نادرست، گسترش اخبار خاکستری و سیاه در کنار اخبار واقعی و ایجاد اضطراب اجتماعی و ناامنی روانی از عوارض توسعه این شبکه‌ها در کنار امتیاز‌ها و مزایای آن می‌باشد.
برخورد سلبی باید همراه با اقدامات ایجابی باشد
ابهری در ادامه در بیان راهکارهایی برای غلبه بر این مشکلات گفت: برخورد سلبی در مورد این گونه سامانه‌ها بازدارنده و اصلاح‌گر نمی‌باشد. بنابراین اگر بخواهیم آن‌ها را فیل‌تر کنیم بلافاصله فیلترشکن‌های بسیار قوی عرضه می‌گردند. تنها راه به نظر اینجانب بر اساس ۳۰ سال تجربه پژوهشی در علوم رفتاری و آسیب‌شناسی اجتماعی این است که وقتی قرار است چیزی را از کسی بگیریم این جلوگیری، باید مستمر و بادوام باشد و مقطعی و کوتاه مدت نباشد در صورتی این چهره از کار اتفاق می‌افتد که جایگزینی برای فرایندهای سلب شده ارائه گردد.
این روان‌شناس در پایان می‌گوید: ایجاد گروه‌هایی براساس سبک زندگی و فرهنگ اسلامی ایرانی و همین طور تولید نرم افزارهایی مثل تانگو، واتس آپ و تلگرام بر اساس موازین و ضوابط مطلوب خودمان در کنار آموزش و اطلاع رسانی منطقی در مورد ناهنجاری‌ها و عوارض این گونه سامانه‌ها منطقی‌ترین و کاربردی‌ترین و ممکن‌ترین راهکار‌ها می‌باشند. چرا که جوانان ایرانی منطقی‌ترین جوانان دنیا هستند، و پیشنهاد‌ها و راهکارهای منطقی را می‌پذیرند اما در برخوردهای سلبی وجبری موضع انفعالی گرفته و کار خود را ادامه می‌دهند.
