سراج معلم

گروه اقتصادی خبرگزاری «نسیم»: به جرات می توان گفت اتفاقاتی که بعد از روی کار آمدن دولت یازدهم در عرصه های سیاسی و اقتصادی رخ داده بیشترین آثار منفی ممکن را در بورس تهران و بازار سرمایه کشور داشته است. هرچند که وضعیت دیگر بازارهای کشور نیز تعریف چندانی ندارد، اما در هیچ یک از بازارهای موازی یا رقیب وضعیت، مانند بازار سرمایه نیست.

به گزارش خبرنگار «نسیم»، کاهش مداوم قیمت سهام، سود شرکتها و ارزش بازار آنها روندی است که سهامداران را بیش از هر زمان دیگری کلافه کرده است. برخی از سهامداران و فعالان بازار در زمان دولت قبل انتقادهایی نسبت به مدیریت بازار یا خصوصی سازی شرکتها در بورس تهران داشتند که البته این روزها  نه تنها آن جملات از آنها شنیده نمی شود بلکه اکثریت آنها خواهان بازگشت شرایط بازار به زمان دولت قبل هستند. زمانیکه علاوه بر گردش سالم نقدینگی در بورس تهران، خصوصی سازی شرکتهای دولتی نیز علیرغم مشکلاتی که داشت، رونقی در بازار ایجاد می کرد.
بخش دیگری از سهامداران بورس تهران هم با وعده های دولت یازدهم در بازار سرمایه وارد بازار شدند. این گروه در ماههای اخیر بارها به دعوت رئیس جمهور از مردم برای سرمایه گذاری در بورس تهران اشاره کرده و مدعی اند که دولت یازدهم پس از جمع کردن بخشی از نقدینگی مردم و فعالان بازار سرمایه، بورس را رها کرده است، و نه تنها هیچ تدبیری برای تغییر شرایط بازار ندارد بلکه بسیاری از تصمیمات و رفتارهای دولت اعم از جلوگیری از ورود نقدینگی، افزایش نرخ سود بانکی و عدم وجود سیاست مشخص برخی وزارتخانه ها ازجمله وزارت صنعت، معدن و تجارت و همچنین وزارت نفت و ... مشکلات فراوانی را برای بورس تهران ایجاد کرده است.

تناقض سیاست انقباضی و نرخ سود بانکی بالا با دعوت مردم به بورس
در این میان افراد و جریانهای سیاسی نیز هر از گاهی برای توجیه وضعیت فعلی بورس تهران، مشکلات موجود را از ناحیه جریان رقیب دانسته اند. البته اکنون 2 سال از روی کار آمدن دولت یازدهم می گذرد و مردم و فعالان اقتصادی و سیاسی از نحوه اثرگذاری سیاستهای قبلی و سیاستهای موجود بر اقتصاد کشور و بازار سرمایه آگاهند. شکی نیست که سیاست انقباضی و نرخ سود بانکی بالا به هیچ وجه مطلوب بازار سرمایه نیست، و معلوم نیست چرا دولتی که چنین سیاستهایی را می خواست در پیش بگیرد از مردم دعوت کرد تا سرمایه های خود را به بورس بیاورند!
یکی از مواردی که در ماههای اخیر توسط برخی افراد و کارشناسان سیاسی مطرح شده بحث حباب در بورس تهران است. دولتیها معتقدند که وضعیت بورس تهران در حال حاضر و ریزش قیمت سهام و شاخص ها مربوط به حبابی است که در دولت قبل در بازار ایجاد شده است. در حالیکه این توجیه ناشیانه چندان برای بازار قابل قبول نمی باشد. چرا که شاخص کل بورس تهران در ابتدای سال 1392 در محدوده 40 هزار واحد قرار داشت و تا زمان انتخابات هنوز به 50 هزار واحد نرسیده بود. اما پس از اعلام نتایج انتخابات و دعوت رییس دولت یازدهم از مردم برای سرمایه گذاری در بورس تهران در اولین نشست خبری خود، تا زمان تشکیل کابینه شاخص بورس تهران به 57 هزار واحد نزدیک شده بود.

حباب 50 درصدی شاخص بورس در دولت یازدهم

پس از استقرار کابینه و تغییر رویکرد در پرونده هسته ای کشورمان و انجام مذاکرات با گروه 5+1 ، شاخص بورس تهران هر روز رکورد جدیدی از رشد را ثبت می کرد که در مصاحبه های مسئولان دولتی و تیترهای روزنامه های حامی دولت بصورت قوی منعکس می شد. این روند تا جایی ادامه داشت که در آذرماه سال 92 و در آستانه توافق ژنو شاخص کل بورس تهران به مرز 90 هزار واحد نزدیک شده بود. اما پس از اعلام توافق ژنو و نتایج آن و برگزاری جلسه ای با حضور آقایان عراقچی، نهاوندیان، عبده تبریزی و برخی دیگر از اعضای تیم مذاکره کننده هسته ای با مجموعه ای از مدیران وقت بازار سرمایه و حقوقی های بازار، روند بورس تهران تغییر کرد و قیمت ها روبه کاهش گذاشت.
در مقطعی که کابینه دولت یازدهم رای اعتماد گرفت تا توافق ژنو، یعنی تقریبا 4 ماه، شاخص بورس تهران با تعریف و تمجید مسئولان دولت و حمایت رسانه های همراه دولت بیش از 50% رشد کرد و قیمت سهام برخی از شرکت ها بدون اینکه سودآوری آنها بهبود یابد یا هزینه های آنها کاهش چشمگیری داشته باشد چندین برابر شد. ازجمله این شرکتها می توان به قیمت سهام گروه خودرویی اشاره کرد که همگی زیانده بودند و علیرغم زیان سنگینی که داشتند با رشد شدید قیمت سهام به واسطه جوی که موافقان دولت به سبب مذاکرات هسته ای ایجاد کرده بودند مواجه شدند. وزیر اقتصاد ازجمله مسئولانی است که دلیل ریزش شاخص بورس پس از توافق ژنو را حباب عنوان کرده بود. این در حالی است که بارها همین مسئولان با اشاره به ثبت رکوردهای بورس از بهبود شرایط اقتصادی کشور سخن می گفتند. حتی اگر به گفته وزیر اقتصاد این رشد حباب هم بوده است، این حباب سازی در دولت یازدهم رخ داده است، پس چرا کارشناسان طرفدار دولت و برخی افراد سیاسی ناشیانه عنوان می کنند که حباب در دولت قبل در بازار ایجاد شده؟
 

 این روزها پس از 2 سال که از عمر دولت یازدهم میگذرد دوباره شاخص به مرز 60 هزار واحد بازگشته است، یعنی همان محدوده ای که دولت یازدهم با استقرار کابینه آغاز به کار کرد. اکنون این سوال مطرح می شود که وقتی شاخص بورس تهران چهار ماه پس از روی کار آمدن دولت یازدهم تا 50% افزایش یافت و اکنون پس از گذشت 2 سال به همان محدوده 60 هزار واحد بازگشته است، چگونه برخی افراد اصرار دارند که این روند را به خاطر حباب ایجاد شده در دولت قبل ارزیابی کنند؟ این در حالی است که همین افراد در زمان دولت قبل و قبل از انتخابات همان شاخص 30-40 هزار واحدی را حبابی می دانستند، اما بلافاصله پس از روی کار آمدن دولت یازدهم بارها به مردم و فعالان وعده دادند که شاخص بورس به 100 هزار واحد یا 150 هزار واحد خواهد رسید. و اکنون نیز همین افراد در توجیه وضعیت فعلی صحبت از تشکیل حباب در دولت قبل می کنند.
از دیگر نکات قابل توجه اینکه نسبت p/e در بازار سرمایه در زمان دولت قبل پایین تر از مقدار آن در سالهای فعالیت دولت یازدهم بوده است و خود این موضوع یعنی پایین بودن p/e از دیگر انتقاداتی بود که فعالان بازار در زمان دولت قبل داشتند. اما دولت قبل در عمل نشان داده بود که به رشد آهسته و پیوسته و مبتنی بر سودآوری شرکتها پای بند است و تمایلی به نوسانی شدن قیمت سهام ندارد. حالا چگونه ممکن است که در بازاری با p/e پایین تر از شرایط فعلی، حبابی ایجاد شده باشد؟؟

توجیه نفتی مسئولان برای کمرنگ کردن حباب

کاهش قیمت نفت نیز یکی از مواردی است که برخی افراد و مسئولان برای توجیه سقوط بورس تهران عنوان کرده اند. در مقابل این توجیه این سوال مطرح است که مگر در بازه زمانی 4 ماهه مرداد 92 تا آذر 92 که شاخص بورس تهران رشدی 50 درصدی را تجربه کرد و قیمت سهام شرکتها چندین برابر شد قیمت نفت رشدی چندین برابری داشته است؟؟؟ که حالا به واسطه کاهش قیمت نفت، شاخص بورس هم کاهش یابد. البته در آن زمان وزیر نفت دولت یازدهم بارها به نامطلوب بودن قیمت نفت اشاره کرده و گفته بود که "نفت گران برای ما سم است"! حالا چگونه مسئولان مدعی اند که نفتی که بالا بودن قیمتش حکم سم را برای کشور داشته ،اکنون پایین آمدنش توجیهی شود برای کاهش ارزش سهام در بورس تهران.

حباب سازی دولت اصلاحات در بورس تهران

جالبتر اینکه بورس تهران در مقطع زمانی مربوط به دولت اصلاحات نیز دچار حباب شد. این حباب در مهرماه سال 1382 و با اعلام سودهای کاغذی و صوری توسط برخی شرکتها ، افزایش بی رویه قیمت سهام و ارایه قیمتهای نجومی در پیش بینی ها آغاز شد و شاخص بورس تهران در مدت یک سال از 9 هزار واحد به مرز 14 هزار واحد رسید و تقریبا 50% حباب در شاخص بورس ایجاد شد. در آن سالها نیز اصلاح طلبان در دولت هشتم و مدیریت بازار نقش اساسی داشتند. اما در آذرماه سال 1383 ناگهان رویه بازار تغییر کرد و پولها به سرعت از بازار خارج شد و مردم و فعالان بازار ماندند با برگه های سهامی که هر روز از ارزش آنها کاسته می شد. آن روزها به علت کوچک بودن بورس تهران و شکل نگرفتن خصوصی سازی در کشور، سهام شرکتهای خودرویی از سهام مطرح و یکه تاز در بورس تهران بودند و قیمت سهام آنها در آن مقطع نیز به لطف حباب سازی صورت گرفته توسط اصلاح طلبان چندین برابر شد!

حالا بازهم بورس تهران با روی کار آمدن دوباره اصلاح طلبان، دچار حباب شده است، هرچند که جریانهای سیاسی اصلاح طلب تلاش می کنند ناشیانه این حباب سازی را به جریان رقیب، دلواپسان یا عملکرد دولت قبل منتسب کنند. البته فعالان بورس تهران و مردم چاره ای جز پذیرش این نکته ندارند.....
چندی پیش استاندار آذربایجان شرقی این پرسش را مطرح کرده بود که "نمی دانم چرا هر زمان دولت اصلاحات در ایران روی کار می آید، نفت ارزان می شود؟" البته جواب این سوال واضح و روشن است. اما امروز این سوال در مورد بورس تهران نیز در ذهن سهامداران شکل گرفته است که؛ "چرا هر زمان دولت اصلاحات در ایران سر کار می آید بورس تهران حبابی می شود و سرمایه های مردم نابود می شود؟"