سراج معلم

عاقلانه زیستن و متانت در گفتار و وقار در رفتار، نشانه ادب است و بی خردی، گفتار زشت، بددهانی، تندخویی، زشت گویی، دشنام و توهین، سبکسری و خیره سری، لجاجت و عناد نمونه هایی از بی ادبی محسوب می گردد. ادب، هنری آموختنی است که باید نکته های دقیق تربیتی را دریافت کرده و به آنها عمل کرد. براین اساس یکی از نکات مورد تاکید از سوی ائمه اطهار علیه السلام و به ویژه جانشین برحق پیامبر صلوات الله علیه و آله، حضرت علی علیه السلام ، رعایت ادب در زندگانی فردی و اجتماعی می باشد، چنانکه ایشان می فرمایند: عَلَیْکُمْ بِالاَدَبِ، فَاِنْ کُنْتُمْ مُلوکا بَرَزْتُمْ وَ اِنْ کُنْتُمْ وَسَطا فُقْتُمْ، وَ اِنْ اَعْوَزَتْکُمُ الْمَعیشَةُ عِشْتُمْ بِاَدَبِکُم؛ ادب بیاموزید، زیرا که [در این صورت] اگر پادشاه باشید، برجسته مى‏شوید، اگر میانه باشید، سرآمد مى‏شوید و اگر تنگ‏دست باشید، با ادبتان گذران زندگى مى‏کنید.

امیرالمومنین علی علیه السلام همچنین فرموده اند: سَبَبُ تَزْکِیَةِ الاَخْلاقِ حُسْنُ الاْدَبِ؛ ادب نیکو سبب تزکیه اخلاق است؛ و نیز می فرمایند: لا میراثَ کَالاَدَبِ؛ میراثی ماندگارتر و سودمندتر از ادب نیست؛ و در جایی دیگر اشاره داشته اند: لا غِنَی کالعَقلِ، و لا فَقرَ کالجَهلِ، و لا میراثَ کالاَدَب و لا ظَهیرَ کالمُشاوَرَه؛ هیچ ثروتی چون عقل و هیچ فقری چون جهل و هیچ میراثی چون ادب و هیچ پشتیبانی چون مشورت نخواهد بود.

همچنین ایشان بیان داشته اند: أَفْضَلُ الاَدَبِ أَنْ یَقِفَ الاِنْسانُ عِنْدَ حَدِّهِ وَ لا یَتَعَدّی قَدْرَهُ؛ برترین ادب آن است که انسان حدّ خود را پاس دارد و از اندازه خویش پا فراتر ننهد؛ و نیز فرموده اند: اِنَّمَا الشَّرَفُ بِالْعَقْلِ وَالاْدَبِ ، لا بِالْمالِ وَالْحَسَبِ؛ هـمـانـا شـرافـت آدمـی بـه سـبـب عـقـل و ادب اسـت نـه بـا مال و حسب؛ و همچنین بیان داشته اند: اِنَّ النّاسَ اِلى صالِحِ الاَدَبِ اَحْوَجُ مِنْهُمْ اِلَى الْفِضَّةِ وَ الذَّهَبِ؛ مردم، به ادب (فرهنگ و تربیتِ) درست، نیازمندترند، تا به طلا و نقره.

منابع:

1-نهج البلاغه، حدیث 109.
2-آمدی، شرح غررالحکم ، ج2: 447؛ ج4: 121.

3- پورطباطبایی، یکهزار سخن از حضرت علی علیه السلام : 65-66.