سراج معلم

حجت‌الاسلام والمسلمین روح‌الله حسینیان

در منابع اسلامی مطلبی به نام مذاکره امام حسین علیه السلام با عمر بن سعد به معنای امروزی نیامده است، بلکه در منابع "دعوت" آمده است. ابن اعثم کوفی نقل می‌کند که امام حسینعلیه السلام ابن سعد را خواست شبانه بین دو اردو ملاقات کردند و امام حسین علیه السلام به ابن سعد نهیب زد: "وای بر تو" یا به عبارتی «ویحک» که کلمه ترحم و دلسوزی در مقابل «ویل» است و فرمودند: «ای پسر سعد آیا از خداوندی که بازگشت تو به سوی اوست نمی‌ترسی که می‌خواهی با من بجنگی؟ در حالی که می‌دانی من پسر کیستم. اینان را رها کن و به من بپیوند من تو را به درگاه خداوند نزدیک می‌کنم». ابن سعد بهانه آورد و امام بهانه‌های او را جواب دادند، ولی ابن سعد بازگشت و امام حسین علیه السلام او را نفرین کرد. (ابن اعثم کوفی، الفتوح، ج ۲، ص ۱۴۷).

طبری هم همین ملاقات را نقل می‌کند و اضافه می‌کند که بعد از این ملاقات شایعاتی شد، از جمله این‌که امام حسین پیشنهاد کرد یا اجازه بدهید به جایی که آمده‌ام بروم یا به یکی از مرزها بروم یا دست در دست یزید بگذارم. اما طبری برای رد این شایعات بلافاصله از عقبة بن سمان یکی از بازماندگان کربلا نقل می‌کند که من از مدینه یا کربلا و شهادت امام حسین علیه السلام با او بودم، «به الله قسم که این چیزهایی که مردم می‌گویند و گمان می‌کنند درخواست نکرد.» (طبری، ج ۳، ص ۳۱۲)

در ارشاد شیخ مفید هم این ملاقات نقل شده، ولی هیچ چیز از متن ملاقات را ذکر نکرده، بلکه نامه عمر بن سعد به عبیدالله را آورده که به احتمال زیاد عمر بن سعد به دنبال ترک مخاصمه بوده است (شیخ مفید، ارشاد، ج ۲، ص ۸۷)

در هیچ‌یک از منابع سخنی از دست دادن ذکر نشده، بلکه برعکس سخنی از دست ندادن است که کنایه از بیعت نکردن یا تسلیم نشدن است. قیس بن اشعث به امام پیشنهاد سازش با ابن زیاد را داد. امام در پاسخ فرمودند: «به خدا قسم هرگز دست ذلیلانه به شما نخواهم داد و مانند بردگان فرار هم نخواهم کرد» (شیخ مفید، همان، ص ۹۷)