به آقایان بگید نگاه نکنند؛ چرا ما زن ها رو محدود می کنید؟/ پاسخ به شبهه
چرا خانم ها باید تاوان نفس ضعیف مردها را بدهند؟ چرا خانم ها محدود باشند که مردها به گناه نیفتند؟ خب مردها خودشونو کنترل کنن! چرا مردها آزاد باشند هرطور می خوان در جامعه عمل کنند؛ اما ما زن ها به خاطر اونا اسیر و محدود باشیم؟ بذارید خانم ها هم یه کم آزاد باشند!
این ها جملاتی است که شاید بارها از زبان کسانی که تقیدی به حجاب ندارند می شنویم. در نگاه اول شاید به نظر بیاید که حق با این دسته از زنان است، گویا آن ها مظلوم واقع شده اند و یک حق اولیه انسان که همان اختیار و انتخاب است، از آنان سلب شده است آن هم بخاطر راحت بودن مردان اما واقعیت چیز دیگری است.
مسئله حجاب زنان و کنترل نگاه در مرد دو مسئله مجزا هستند
اساساً طرح این شبهه منطقی نیست. مسئله واجب بودن حجاب بر زنان و مسئله نگاه به نامحرم دو حکم جداگانه است که عدم رعایت یکی وجوب دیگری را نقض نمی کند، چنانکه حجاب سر، برای مردان واجب نیست اما این مجوزی نمی شود که زنان بتوانند آزادانه به مردان نگاه کنند بلکه زنان نیز به پرهیز از نگاه به نامحرم سفارش شده اند.
در روایتی آمده است که مرد کوری از فاطمه زهراء (س) اجازه خواست که به خانه آن حضرت وارد شود. حضرت فاطمه (س) خود را از وی پوشانید. پیامبر (ص) با دیدن این منظره فرمودند: چرا خود را از او پوشاندی و حال آنکه او تو را نمی بیند. حضرت پاسخ دادند: اگر او مرا نمی بیند من که او را می بینم، و به علاوه شامه او بوی مرا استشمام می نماید. پیامبر (س) فرمودند: شهادت می دهم که تو پاره تن من هستی.(مستدرک الوسائل، ج۱۴، ص: ۲۹۰)
بنابراین می توان گفت رعایت حدود پوشش برای زنان و مردان حکمی است که فواید و آثار خاص خود را دارد و از طرفی پرهیز ار نگاه به نامحرم نیز حکم جداگانه ای است که هم برای مردان و هم برای زنان الزام شرعی دارد. در شریعت اسلام انجام ندادن یک واجب شرعی توسط برخی، تکلیف مردم را برای انجام احکام شرعی دیگر ساقط نمی کند.
هم زن ها و هم مردها نگاه نکنند
در دین اسلام هم زنان و هم مردان باید حدود پوشش مخصوص به خود را رعایت کنند و هم از نگاه به نامحرم پرهیز نمایند. همواره در دین اسلام، اهمیت رعایت حجاب در زنان و لزوم پرهیز از نگاه مفسده انگیز در مردان به یک اندازه مورد تأکید قرار گرفته است. احادیث و روایات بشارت و انذار در مورد این دو مسئله نشان می دهد که نمی توان یکی را از نظر اهمیت بر دیگری ارحج دانست. لذا هیچ کس نمی تواند در این مورد بهانه جویی کند که چرا فقط من به رعایت چیزی مکلفم و دیگران آزادند.
نظر قرآن درباره نگاه مردان چیست؟!
خداوند نیز در قرآن کریم قبل از آن که زنان را امر به حجاب نماید، به مردان دستور می دهد که نگاه خود را کنترل کنند. ابتدا در آیه ۳۰ سوره نور به مردان می فرماید که نگاه های خود را فرو بیندازید:
قُل لِّلْمُؤْمِنِینَ یَغُضوا مِنْ أَبْصارِهِمْ وَ یحْفَظوا فُرُوجَهُمْ ذَلِک أَزْکی لَهُم إِنَّ اللَّهَ خَبِیرُ بِمَا یَصنَعُونَ(۳۰)
«به مردان مؤمن بگو چشمان خود را فرو بندند عورت های خود را حفظ کنند، این برای آن ها پاکیزه تر است. همانا خداوند از آنچه انجام می دهند آگاه است.
و سپس در آیه ۳۱ به زنان می فرماید که نگاه های خود را فرو بیندازید و حجاب خود را حفظ کنید:
وَ قُل لِّلْمُؤْمِنتِ یَغْضُضنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یحْفَظنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلا مَا ظهَرَ مِنْهَا وَ لْیَضرِبْنَ بخُمُرِهِنَّ عَلی جُیُوبهِنَّ وَ…
و به زنان با ایمان بگو که چشمان خود را (از نگاه حرام) فرو بندند و عورت های خود را حفظ کنند و زینت خود را آشکار نسازند جز آنچه خود پیداست، و باید روسری های خود را بر روی گریبان‌ها بزنند، و …
همچنین با توجه به دو آیه فوق واضح است که خداوند اگر به مردان دستور می دهد که نگاه خود را حفظ کنند به این معنی نیست که دیگر زنان آزاد هستند که هرطور می خواهند در جامعه حضور داشته باشند. بلکه بلافاصله زنان را نیز امر به پوشش و کنترل نگاه کرده است.
این یعنی اساساً حفظ نگاه و پاکدامنی زمانی امکان پذیر است که فضای جامعه، آلوده و محل جلوه های جنسی زنان و مردان نباشد. به عبارت دیگر آیه شریفه نفرموده که ای مردان مبادا به زنان بی حجاب نگاه کنید، بلکه این دستور زمانی صادر شده است که زنان نیز امر به حجاب شده اند. یعنی مردان از نگاه مفسده انگیز حتی به زنان با حجاب منع شده اند.
نکته قابل توجه در آیات فوق
اما نکته بسیار قابل توجه این است که در قرآن کریم، کلمه “غض بصر” بکار رفته است و این یعنی خیره نشدن و کوتاه کردن نگاه. خداوند به مردان فرمود خیره خیره نگاه نکنید اما نفرمود که وقتی در جامعه راه می روید اصلا” نگاه نکنید و چشم هایتان را ببندید(غمض بصر).
غض بصر یعنی اگر نگاهتان به نامحرم افتاد نگاه دوم را فرو بیندازید و ادامه ندهید. حال سؤال اینجاست که در شرایط کنونی جامعه وقتی مردی بخواهد نگاه خود را حفظ کند و در عین حال به مسیر خود ادامه دهد باید نگاهش را به کجا بیندازد؟
آیا این توقع زنان بدپوشش به این معنی است که مردان باید چشم بند داشته باشند و در جامعه راه بروند زیرا فضایی در خیابان ها وجود ندارد که از جلوه گری های زنان خالی مانده باشد. چرا زنان در پوشش خود آنقدر آزاد باشند که به راحتی حتی کانون خانواده ای را از هم بپاشند اما مردان حتی در نگاه کردن عادی برای راه رفتن در خیابان محدود باشند؟
روایاتی که مردان را از نگاه حرام باز می دارد
طبق آموزه های دین اسلام، محدودیت ها و آزادی های انسان در کنار یکدیگر و مناسب با ویژگی های خلقت او تعیین شده اند و حقوق و تکالیف انسان را تعیین می کنند. همه می دانیم که در خلقت زنان و مردان تفاوت های چشمگیری وجود دارد که هر یک حقوق و تکالیف متفاوتی را به دنبال دارد برای مثال مردان بیشتر از طریق چشم تحت تأثیر جنس مخالف قرار می گیرند. لذا دستور به حفظ نگاه در مورد مردان شدیدتر است و احادیث بسیار زیادی در خصوص نهی از نگاه به نامحرم وجود دارد.
پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
«النَّظَرُ سَهمٌ مَسْموُمٌ مِنْ سِهامِ اِبلیسَ…»
نگاه (به نامحرم) تیر زهرآلودی از تیرهای شیطانی است….(بحارالانوار، ج ۱۰۴، ص ۳۸)
پیامبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود:
«اَلنَّظَرُ سَهْمٌ مَسموُمٌ مِنْ سِهامِ اِبْلیسَ فَمَنْ تَرَکَها خَوْفاً مِنَ اللهِ اَعطاهُ اللهُ ایماناً یَجِد حَلاوَتَهُ فی قَلْبِهِ»
نگاه (به نامحرم) تیر زهرآلودی از تیرهای شیطان است و هر کس آن را از ترس خدا ترک کند، خداوند چنان ایمانی به او عطا کند که شیرینی اش را در دل خویش احساس کند. (بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۸)
امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود:
«مَنْ نَظَرَ اِلی امْرأَهٍ فَرَفَعَ بَصَرَهُ اِلیَ السَّماءِ اَوْ غَمَضَ بَصَرَهُ لَمْ یَرْتَدَّ اِلَیْهِ بَصَرُهُ حَتّی یُزَوَّجَهُ اللهُ مِنَ الْحُورِ العینِ»
هر کسی زنی را ببیند و (بلافاصله) دیده اش را به آسمان بدوزد یا چشم فرو بندد، چشم باز نگرداند مگر خداوند حوریان بهشتی را به عقد او در آورد. (بحارالانوار، ج ۱۰۱، ص ۳۷)
امام رضا (علیه‌السلام) فرموده‌اند: نگاه کردن به موهای زنان نامحرم، حرام است، زیرا این نگاه، مرد را تهییج و تحریک نموده و این تحریک و تهییج، شخص را به فساد و چیزی که حلال و پسندیده نیست می‌کشاند. (علل الشرایع ج ۲ ص ۵۶۴)
در مورد زنان نیز از آنجا که خداوند به آنان جمال و لطافت ویژه‌ای داده است که بالتبع جاذبه‌ی ویژه‌ای برای وی ایجاد می کند، از طرفی فطرتاً تمایل به جلوه گری و جذب جنس مخالف دارند، لذا حدود پوشش و عفاف برای زنان شدیدتر و توصیه های دین در این زمینه گسترده تر است.
برای مثال پیامبر مهربانی صلوات الله علیه یکی از ویژگی های بهترین زنان را پوشیده بودن در برابر نامحرمان و جلوه گری در مقابل همسر می داند: «بهترین زنان شما، زنی است که برای شوهرش آرایش و خودنمایی کند، اما خود را از نامحرمان بپوشاند.» (بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۳۵)
همچنین حضرت یک دسته از افرادی که مورد عذاب الهی قرار می گیرند زنان معرفی می کنند که در برابر نامحرم به جلوه گری می پردازند: «یکی از گروهی که وارد جهنم می‌شوند، زنان بدحجابی هستند که برای فتنه و فریب مردان، خود را آرایش و زینت می‌کنند.» (کنزالعمال، ج ۱۶، ص ۳۸۳)
و باز در جای دیگر، پیامبر نور و رحمت صلی الله علیه و آله زنان با حجاب را اینگونه دعا می کنند: «پروردگارا ! زنانی که خود را پوشیده نگه می دارند، مشمول رحمت و غفران خود بگردان.» (مستدرک الوسایل، ج ۳، ص ۲۴۴)
بینی خود را از بوییدن منع کنید
فرض کنید در یک اتاق نشسته اید و یک شیشه عطر را باز می کنند و از شما می خواهند بوی عطر را استشمام نکنید. آیا شما می توانید به سلول های بویایی خود امر کنید که بو را استشمام نکنند. آیا این امکان پذیر است؟ یا فرض کنید از مقابل یک رستوران عبور می کنید و بوی غذا فضای اطراف را پر کرده است، آیا می توانید به سیستم عصبی خود بگویید که پیام گرسنگی را ارسال نکند تا شما احساس گرسنگی نکنید؟
حال فرض کنید فردی شدیداً گرسنه است و توانایی تهیه غذا را ندارد، از طرفی غذاهای مختلف را در مقابل او قرار دهیم و او را از خوردن منع کنیم؛ در چنین شرایطی اگر این فرد دست به دزدی برای تهیه غذا بزند آیا قابل سرزنش است؟ آیا انصاف است که انسان گرسنه ای که توانایی تهیه غذا ندارد، نه تنها به او غذا ندهیم بلکه دائماً او را در معرض غذاهای مختلف قرار دهیم و اگر هم دست از پا خطا کرد او را مجازات کنیم؟
آیا زنان نیز باید آزاد باشند تا هرطور می خواهند در جامعه حضور داشته باشند و حتی برخی جلوه گری جنسی کنند، از آن طرف از مردان توقع داشته باشیم که خویشتن دار باشند؟ جوانان و نوجوانان بسیاری که تا سال ها شرایط ازدواج نخواهند داشت در کوچه و خیابان شاهد این جلوه گری ها هستند و برخی زنان توقع دارند که هیچ مردی نگاه جنسی به آن ها نداشته باشد.
با گسترش بدپوششی ها در جامعه نه تنها جوانانی که امکان ازدواج ندارند در معرض آسیب های جدی قرار می گیرند بلکه مردان متأهل نیز از این هجمه جلوه های جنسی، در امان نیستند. واضح است که در این شرایط هم مرد متضرر می شود و هم زن و در نهایت کانون خانواده ها هستند که در معرض خطر جدی قرار می گیرند.
با فرض قبولی این ادعا که مردان باید نگاه نکنند
فرض کنید عقل نیز پذیرفت که زنان باید آزاد باشند و مردان نگاه خود را کنترل کنند، آیا با فرض وجود این ادعا مردان هم نگاه نخواهند کرد؟ آیا مردان بیمار دل هم رعایت خواهند کرد؟ آیا دیگر تعرضی به زنان صورت نخواهد گرفت؟
اگر فضای جامعه آلوده به جلوه های جنسی زنان و مردان باشد در این بین آن کسی که بیش از همه متضرر خواهد شد، زن است. موجودی که از روحی لطیف و حساس برخوردار است. در این کشاکش تمایلات و نیازها، اوست که دائما به عنوان یک شیئ دیده می شود و مورد توجه جنسی مردان مختلف قرار می گیرد که اغلب آن ها خیرخواهانه نخواهد بود. اوست که به علت در دسترس بودن احترام و جایگاه ارزشی خود را از دست می دهد.
ویل دورانت در لذات فلسفه می گوید: «آنچه بجوییم و نیابیم عزیز و گرانبها می گردد. زیبایی به قدرت میل بستگی دارد و میل با اقناع و ارضاء، ضعیف و با منع و جلوگیری قوی می گردد.» (مسئله حجاب، ص ۷۳)
شهید مطهری نیز معتقد است: «حیا و عفاف و ستر و پوشش تدبیری است که خود زن با یک نوع الهام برای گرانبها کردن خود و حفظ موقعیت خود در برابر مرد به کار برده است…. به طور کلی رابطه ای است میان دست نارسی و فراق از یک طرف و عشق و سوز و گرانبهایی از یک طرف دیگر، همچنانکه رابطه ای است میان عشق و سوز از یک طرف و میان هنر و زیبایی از طرف دیگر؛ یعنی عشق در زمینه فراق ها و دست نارسی ها می شکفد و هنر و زیبایی در زمینه عشق رشد و نمو می یابد.(مسئله حجاب، ص ۷۲)
پس واضح است که با دست و دلبازی ها و جلوه گری های زنان در سطح جامعه، اولین کسانی که متضرر خواهند شد خود زنان هستند و در مرحله بعد این خانواده ها هستند که به شدت آسیب می بینند چنانچه در سال های اخیر طلاق ها و اختلافات خانوادگی ناشی از طلاق در جامعه افزایش یافته است.
چه باید کرد؟
طبق آیات الهی و تعالیم اهل بیت علیهم السلام هم بر مرد و هم بر زن واجب است که اولاً بدن خود را در مقابل نامحرمان به نمایش نگذارند و ثانیاً چشم خود را از نگاه شهوانی به نامحرم بازگیرند. پس هیچ منطقی نمی پذیرد که زن بگوید: من هر طور خواستم جلوه می‌کنم و مرد چشم بسته و نگاه نکند و مرد نیز بگوید: من به هر صحنه ای که بخواهم نگاه می کنم و زن باید خود را بپوشاند! بلکه برای داشتن جامعه ای با سلامت روحی و جسمی برای افراد و رشد اخلاق و معنویات در جامعه، نیاز به رعایت همه جانبه قوانین و احکام اسلامی داریم.
در این بین منطقی و عاقلانه است که قدم اول را زنان بردارند و با پوشیدگی خود مردان را نیز به رعایت حریم خود وادار نمایند. مونتسکیو نویسنده و فیلسوف فرانسوی می نویسد:
«قوانین طبیعت حکم می کند زن خوددار باشد؛ زیرا مرد، با تهوّر آفریده شده است و زن، نیروی خودداری بیشتری دارد. بنابراین، تضادّ بین آن ها را می توان با «حجاب» از بین برد و بر اساس همین اصل، تمام ملل جهان معتقدند که زنان باید حیا و حجاب داشته باشند.» (نقل از روح القوانین، مونتسکو، ترجمه علی اکبر مهدوی، ص ۱۰۱)
شایسته است که زنان با نوع پوشش خود مردان را تربیت کنند که چگونه باید به زنان نگاه کنند نه اینکه با جلوه گری های خود حتی توجه مردان پاک را نیز به خود جلب کنند. در اینصورت از مردان بیماردل که منتظر فرصتی برای تعرض به حریم زنان هستند چه توقعی می توان داشت؟
گاهی حتی بسیاری از مردان هم که می خواهند پاک بمانند مظلوم واقع شده اند و دائماً باید با فشارهای روانی از طرف جامعه دست و پنجه نرم کنند. جالب است که اگر مرد جوانی دست از پا خطا کند و به زنی متعرض شود زن می تواند از او شکایت کند اما هیچ مردی نمی تواند از زنان بخاطر بدپوششی و بر هم زدن آرامش فکری و تعادل روحی خود شکایت کند.
