سراج معلم

1ـ طبع آن سرد و خشک است؛

2ـ تقویت کننده حافظه می‌باشد روزی یک عدد مصرف شود؛

3ـ برای تقویت بینایی روزی یک عدد میل شود؛

4ـ برای درمان جذام مفید می‌باشد؛

5ـ تقویت معده می‌باشد؛

6ـ ضد سودا می‌باشد؛

7ـ برای جلوگیری از سفیدشدن مو به مدت یک سال روزی یک عدد کوبیده با کمی آب میل شود یا این که روزی یک عدد داخل دهان گذاشته بمکید؛

8ـ برای رفع سوءهاضمه هر شب یک عدد میل شود؛

9ـ برای درمان بواسیر و یبوست شب قبل از خواب یک کپسول از پودر آن میل شود؛

10ـ مصرف زیاد آن باعث زردی چهره و تورم غدد لنفاوی می‌گردد؛

11ـ برای رفع سوءهاضمه به مدت چهل شب هر شب یک عدد هلیله سیاه میل شود؛

12ـ برای تقویت نیروی جنسی: کندر، پوست هلیله، بلوط و مغز قرص کمر همه را ساییده با زرده تخم‌مرغ مخلوط کرده سپس بر روی یک پارچه آب ندیده بریزید به پشت و کمر ببندید و بگذارید به مدت ۳ روز به همین حال بماند؛

13ـ برای درمان مالیخولیا ۲۰ روز هر روز یک عدد هلیله سیاه میل شود؛

14ـ هلیله سیاه برای سردردهای ناشی از صفرا نیز مفید می‌باشد هر شب یک گرم میل شود؛

15ـ برای سردردهای کهنه هلیه سیاه ۲۰ گرم و زعفران یک گرم را خوب ساییده در روغن کنجد مخلوط نموده به شقیقه‌ها و فرق سر بمالند؛

16ـ برای تقویت نور چشم چهل شب هر شب ۲ گرم هلیله سیاه با یک لیوان آب هویج میل شود؛

17ـ برای جمع شدن پوست یک قاشق چای خوری پودر هلیله سیاه را در ۳۰ سی‌سی گلاب حل کرده حدود یک ساعت بگذارید بماند سپس خوب هم بزنید صاف نموده به پوست بمالید؛

18ـ برای برطرف کردن سیاهی دور چشم هلیله سیاه را با کف دریا مخلوط کرده با گلاب به صورت خمیر در آورده ابتدا پوست دور چشم را با صابون شسته سپس خمیر را اطراف چشم به مدت ۱۵ دقیقه بگذارید؛

19ـ هلیله زرد و سیاه، کمی سنا، کمی کشمش سرخ را مخلوط کرده سپس هر روز صبح یک قاشق کوچک چایخوری بخورید، این فرمول برای امراضی چون لکه‌های سفید بدن، برص، جذام، دیوانگی، فلج و لقوه خوب است؛

20ـ هرکه بخواهد عقلش زیاد شود روزی یک دانه هلیله بخورد؛

21ـ برای سفید شدن دندان‌ها و جلادادن به آن هلیله را با آرد عدس مخلوط کرده دندان‌ها را مسواک کنید؛

22ـ برای درمان تکرار ادرار مخصوصاً در افرد مسن که به وجود می‌آید هلیله سیاه و زرد، بلوط، قرص کمر و کُندر از هر کدام ۱۰ گرم کوبیده با زرده تخم‌مرغ مخلوط کرده با پارچه آب ندیده پهن کرده به مدت ۳ روز به کمر ببندید؛

23ـ یک مسهل قوی برای کسانی که یبوست دارند هلیله سیاه، آمله، سیاه دانه از هر کدام ۱۰ گرم کوبیده سپس هر شب ۳ گرم و صبح ۳ گرم میل شود در صورت احساس گرماکردن به خاطر گرم بودنش عرق کاسنی میل شود؛

24ـ برای درمان برص سیاه از فرمول بالا می‌توان استفاده کرد؛

25ـ برای درمان اگزما اگر خفیف باشد هلیله سیاه را پودر کرده با کمی سرکه مخلوط کرده به صورت ضماد بگذارید؛

26ـ برای درمان زگیل هلیله و آمله را کوبیده با سرکه مخلوط کرده بر زگیل بگذارید؛

27ـ اگر پشت سر، درد کرد از مربای خلیله سیاه استفاده شود.

28ـ حضرت رسول صلوات الله علیه و آله فرموده‌اند: هلیله سیاه از درختان بهشتی است و بر شما باد از آن استفاده کنید زیرا در آن شفای بسیار است؛

29ـ برای سردرد ناشی از سوء هاضمه کمی هلیله سیاه با ماست خورده شود؛

30ـ کسانی که گوششان صدا می‌کند شبی یک عدد هلیله سیاه میل کنند.

نام‌های دیگر آن: اهلیج، هلج، هلیله کابلی، هلیله سبز، هلیله زیره ای، هلیله جوی، هلیله هندی، هلیله چینی و هلیله اصفر می‌باشد.

حکیم عقیلی خراسانی در مخزن الادویه می نویسد:

«واسود نیز نامند و به فارسی اهلیلة سیاه است و او بی دانه و بقدر مویز سیاه و صلب است.

در دوم خشک و در وسط اوّل سرد و مسهل سودا و منقّی خون و روح از خلط سوداوی و جهت بواسیر و تقویت احشاء و درد سپرز و رطوبت معده و جذام و بودادة او جهت اسهال مفید است و نگاهداشتن او همیشه در دهان باعث سیاهی موی و تقویت آن و تقویت لثه بغایت مؤثر و گویند مضرّ جگر است و مصلحش عسل و قدر شربتش از جرمش تا دو مثقال و در مطبوخ تا هفت مثقال و بدلش هلیلة کابلی و در قبض نصف وزنش عفص و خمس او تخم مورد است.»