ماهواره امید از صفر تا صد، از صد تا صفر
ماهواره امید از صفر تا صد، از صد تا صفر / روایت دو وزیر ارتباطات از فراز و فرود پروژه فضایی ایران/ وقتی اشک دو وزیر در میآید
گروه اجتماعی- رجانیوز: شاید کمتر بتوان دو وزیر متوالی را یافت که کنار هم بنشینند و همچنان روابط حسنه‌ای با هم داشته باشند، اما دکتر سلیمانی و دکتر تقی‌پور دو وزیر ارتباطات متوالی هستند که نه تنها روابط‌شان حسنه است، بلکه هر کدام از دستاورد‌ها و تلاش‌های دیگری نیز می‌گوید.
به گزارش رجانیوز، دو وزیر دولت‌های نهم و دهم تنها وزیر ارتباطات نبودند بلکه جزو پایه‌گذاران فناوری فضایی و تولید ماهواره در کشور هستند و سابقه همکاری‌شان برمی‌گردد به تولد ماهواره آن هم درست از نقطه صفر؛ نقش‌آفرینی این دو نه بر اساس مدیریت از راه دور بلکه مشارکت فعال به عنوان استادان برجسته کشور بوده است.
اما این روزها هر دو گلایه دارند، تلاش‌شان برای اثبات مزایای صنعت فضایی کشور و درآمدزایی ماهواره برای کشور بیشتر متأثر کننده است که چه شده دو استاد و پیشکسوت فضایی کشور باید واضحات را هم در کشور تبیین کنند، نکند که کرکره مباحث فضایی را به بهانه‌ی توافقی دیگر پایین بکشند.
البته بیشتر باید خاطرات غرورآفرین گذشته را مرور کرد و باز هم مانند دکتر تقی‌پور اشک شوق و غرور ریخت و دل‌مان را خوش کنیم و یادمان برود که دکتر سلیمانی چه تذکرهایی می‌دهد و یادمان برود که تقی‌پور می‌نالد که اگر حواستان نباشد، این سرمایه ارزشمند نیروی انسانی را کوچ می‌دهند به سمت خارج و این به غیر از خیانت به سرمایه بزرگ انسانی کشور نیست. چقدر این دو حرص خوردند و ما را حرص دادند که نکند...
این میزگرد با همکاری مؤسسه سیاست پژوهی تمدن اسلامی برگزار شده و نشریه رمز عبور در جدیدترین شماره خود آنرا منتشر کرده است.
تحقیقات در حوزه هوا و فضا در ایران به چه زمانی باز می‌گردد و اصولاً چه کشورهایی و براساس چه نیازی سراغ این حوزه رفته‌اند؟
تقی‌پور: بحث فناوری فضایی در دنیا به سال ۱۹۴۷ در شوروی سابق و به موازات آن در غرب بازمی‌گردد. در ایران نیز قبل از پیروزی انقلاب یک برنامه برای استفاده از ماهواره بود خصوصاً در حوزه مخابراتی، ماهواره‌هایی خریداری شود البته الان فرصت بحث نیست اما قبل از انقلاب نه تنها در عرصه‌های فضایی بلکه در هیچ یک از فناوری‌های پیشرفته ورود نداشتیم و حتی در فناوری‌های متوسط و پایین هم صاحب تکنولوژی نبودیم و بیشتر واردکننده و مونتاژگر بودیم. خوشبختانه با روحیه خودکفایی و استقلال بعد از انقلاب خصوصاً بعد از جنگ تحمیلی و در صنایع دفاعی موتور محرک بسیاری از فناوری‌ها در کشور روشن شد و تا آنجایی که به خاطر دارم، در ایران از سال ۷۰ فعالیت در حوزه فضایی آغاز شد و کارهای اولیه و مباحث شروع شد و بعد از دو سال به این نتیجه رسید که باید کشور به علت محرومیت‌های موجود به سمت فضایی شدن حرکت کند. آقای دکتر سلیمانی قطعاً از بنده بهتر استحضار دارد که ما چند بار برای استفاده‌های مخابراتی قرارداد ساخت ماهواره را با کشورهای صاحب فناوری منعقد کردیم اما این قراردادها به نتیجه نرسیده از طرف دیگر بحث فناوری‌های فضایی، فناوری میان رشته‌ای است که می‌توان پیشران چند صنعت و تکنولوژی نظیر مخابرات، الکترونیک و کنترل، کامپیوتر، خود سازه و مکانیک باشد. با توجه به دانش بالای موجود در کشور، تصمیم گرفته شده تمام مشقت‌های تبدیل دانش به فناوری تحمل شود تا در سال ۱۳۸۴ این بحث به صورت جدی با مدیریت آقای دکتر سلیمانی پیگیری شد و دو تیم در کشور این کار را پیگیری می‌کرد و به فاصله کمی کشور توانست در سال ۸۵ وارد باشگاه کشورهای فضایی با پرتاب اولین ماهواره شود.
سلیمانی: بحث فضا جزو آرمان‌های بشر در طول تاریخ بوده است. بشر همیشه دوست داشته پرواز کند و از راز کهکشان‌ها مطلع شود. تحقق آن بعد از جنگ جهانی با پرتاب روس‌ها صورت می‌گیرد و فرستنده و گیرنده را به فضا با نام «اسپوتنیک» ارسال کردند. دو سال بعد امریکایی‌ها وارد فضا شده و رقابت آنها آغاز شده و کاربردهای اقتصادی و نظامی آن مورد لحاظ قرار گرفت.
نکته‌ای که قابل توجه است، کشورهایی که در زمینه علمی پیشرفت داشتند، در دو حوزه مهم اتمی و فضایی سیاست‌های خود را تنظیم کردند. با مطالعه وضعیت این کشورها، روشن می‌شود که برنامه‌ریزی آنها برای توسعه این فناوری‌ها با تغییر دولت‌ها نیز تغییر پیدا نمی‌کند.
بعد از شوروی، امریکا، فرانسه و انگلیس، دیگر کشورها نظیر چین و هند هم سرمایه‌گذاری کلانی انجام می‌دهند تا وارد فضا شوند. دیگر کشورها هم نظیر پاکستان، برزیل و آرژانتین نیز در حوزه فعال هستند. دلیل هم روشن است بحث‌های کاربردی است تا بتوانند برای پایش و مانیتورینگ زمین و البته اطلاع‌رسانی در سطح کشورهای مطرح قرار گرفته و مسیر رشد و پشرفت را طی کنند و از همین رو برای آن کشور تولید ثروت می‌شود. اثر این امر در تکنولوژی هم البته لحاظ می‌شود چراکه در تحقیقات فضایی به عنوان مثال ناسا شهره است تا طرح‌های بلندپروازانه بشر نظیر مهاجرت به سایر سیاره‌ها را مورد تحقیق قرار دهد.
پیش از انقلاب قرار بود ماهواره زهره طی توافقنامه‌ای از فرانسه خریداری شود و ۳ نقطه مداری هم مشخص و تثبیت شد تا ماهواره‌هایی را دیگران بسازند و در این مدار قرار دهند که متأسفانه قبل و بعد از انقلاب ایران تحریم شد و بعد از جنگ هم صحبت‌هایی شد ولی عملاً کار به جایی نرسید و ماهواره زهره روی کاغذ و سند باقی ماند و حتی هنوز هم این بحث ادامه دارد.
رهبر معظم انقلاب در سال ۱۳۶۸ از مسئولان می‌خواهند روی ماهواره و فضا کار شود و این از ویژگی‌های رهبر انقلاب بود که حتی قبل از توجه دانشگاه به مسأله، از مسئولان خواستند روی این مسأله کار شود. از سال ۷۶ عملاً فرآیند تولید محصول آغاز شد. علت هم روی کار آمدن دولت اصلاحات بود تا بسیاری از استادان دانشگاهی فراغت یافتند و نطفه آن در صنایع الکترونیک ایران گذاشته شد و آقای دکتر تقی‌پور و مرحوم دکتر وفا غفاریان کسانی بودند که پایه‌گذار این مبحث بودند. ما هم با ۶ نفر از استادان مستقر شدیم و از همان ابتدا استادان می‌گفتند اصلاً ما ماهواره ندیدیم که بخواهیم آن را بسازیم. من هم زمانی که در فرانسه دانشجو بودم، یک لاشه‌ای در نمایشگاه هوا و فضا دیده بودم و گفتند این ماهواره بوده است.
دولت وقت یعنی دولت آقای خاتمی آیا به شما کمک می‌داد تا از تمام ظرفیت‌های کشور برای رشد سریع‌تر بهرمند شوید؟!
سلیمانی: این قسمت به علت دولتی نبودن نیازی به حمایت مستقیم دولت نداشت.
تقی‌پور: ما قبلاً به آقای هاشمی هم نامه نوشتیم که با در اختیار گذاشتن یک رقم مشخص، می‌توانیم اولین ماهواره را در ۳ سال بسازیم اما اصلاً در برنامه قرار نگرفت.
سلیمانی: بنابراین همه جوانان دانشجو به همراه برخی صنعتگران در پروژه جمع شدند و زیر یک سقف قرار گرفتند و ارتباط دانشگاه و صنعت به عینه در این حوزه محقق شد. کشور بدین ترتیب توانست ماهواره‌ساز شود و به صورت موازی هم کشور در حوزه پرتابگر هم با وجود تمام محرومیت‌ها پیشرفت کرد تا اینکه در سال ۸۵ اولین ماهواره با مشارکت خارجی‌ها پرتاب شد و در مدار قرار گرفت و ۲ سال بعد ماهواره ایرانی در مدار قرار گرفت و همین طور این مسیر به عنوان یک کشور ماهواره‌ساز تثبیت شد.
تقی‌پور: جالب است که در سال ۸۷ میانگین سنی فعالان این پروژه ۲۸ سال بود.
آن وقتی که مسیر را شروع کردیم، کجا ایستاده بودیم و در این فناوری به کجا دست یافتیم؟
تقی‌پور: صنعت فضایی ۴ بخش اصلی دارد؛ بحث خود ماهواره یا سفینه فضایی است، دیگری بحث پرتابگر است، ایستگاه فرستنده و گیرنده است و ایستگاه‌های هدایت و کنترل است. اینکه کجا بودیم، همان طور که آقای دکتر گفت، خیلی راحت می‌توانم بگویم صفر، اولین باری که من ماهواره دیدم، یادم هست محضر آقای دکتر سلیمانی رفتیم به یکی از کشورها برای بازدید و ۲۶ مرکز را دیدیم و شک نداشتیم اگر امکانات داشته باشیم، می‌توانیم و می‌شود. سال ۷۹ در کشور دیگری مقدمات قرارداد دیگری به صورت همکاری مشترک ایجاد شد که آنها همکاری نکردند. تیم یکی از دانشگاه‌ها و دانشجویان خود آقای دکتر سلیمانی وارد عرصه شدند و ریاست مرکز با خود آقای دکتر سلیمانی بود.
در دنیا هیچ کس همه چیز را خودش نمی‌سازد و در یک شبکه همدیگر را تأمین می‌کنند اما هیچ کشوری حاضر به همکاری با ما در این حوزه نبود و از کوچک‌ترین قطعه موقعیت‌یاب یک عدد را هم نمی‌فروختند. بنابراین بعد از تلاش‌های فروان اولین ماهواره ایرانی به نام «امید» با توسعه ۵ محور سازه، کنترل، مخابرات، هدایت و کنترل، هدایت حرارت و نهایتاً سیستم پاور آماده شد. از سوی دیگر توان پرتابگر به سمت بحث‌های فضایی هدایت شد تا در بهمن ۸۷ اولین پرتاب با موفقیت پرتابگر ایرانی و دیگر محورها که همگی داخلی بودند، انجام شد. خود من چند ماه بعد از این پرتاب سفری به کشورهایی داشتم که قبلاً با آنها مراوده داشتیم، مورد کنایه آنها قرار گرفتیم که شما وقتی آن زمان می‌گفتید هیچ ندارید اما آن زمان داشتید؛ گفتیم باور کنید هیچ نداشتیم آنها می‌گفتند پیشرفت در این حوزه در این زمان کم امکان‌ناپذیر است راستش را به ما بگویید (خنده) می‌گفتیم ما که گفتیم بیاییم با ما مشارکت کنید والله نداشتیم!
نقش مجموعه‌های انقلابی و صنایع دفاعی کشور در رشد این فناوری با اهمیت چه بود؟ بد نیست از اسامی هم اگر امکان دارد، نام ببریم تا در تاریخ نقش سازنده افراد نیز ثبت شود. همچنین این مسیر در دولت نهم چگونه پی گرفته شد؟!
سلیمانی: حضرت امام فرمودند جنگ هم نعمتی است؛ یکی از همین نعمت‌ها که نصیب ملت ایران شد، ایجاد بستری برای توانایی بود و دیدم که می‌شود. در ابتدای جنگ ما برای خرید سیم خاردار تلاش می‌کردیم آخر جنگ صاحب انواع پرتاب کننده و سیستم‌های مخابراتی پیشرفته بودیم در حالی که تحریم بودیم، این روحیه در آنها ایجاد شده بود در بحث فضایی هم از همین روحیه استفاده شد، افرادی که در حوزه دفاعی کار می‌کردند از صفر شروع کرده بودند و کار را به نتیجه رسانده بودند بنابراین می‌فهمیدند و می‌دانستند که استعداد ایرانی در بستر مناسب می‌تواند مسائل پیچیده و سخت را حل کند در این مسیر سخت آقای دکتر تقی‌پور جزو افراد محوری بودند، مرحوم دکتر غفاریان و آقای شمخانی بود. یک زمانی هر هفته با ایشان جلسه داشتیم و اگر خیلی دیر می‌شد، ماهی یک بار یک گزارش فنی ارائه می‌شد و ایشان نظر می‌داد و هدایت می‌کرد.
بچه‌های ایرانی یک روحیه خاص دارند؛ یادم هست یک بار همه را جمع کردم و گفتم آمدن با خودتان است اما رفتن با خودتان نیست؛ چون اهمیت ماجرا را درک کردید و شما خودتان رها نمی‌کنید. همه در یک سوله بزرگ کار می‌کردیم که تابستان‌های آن گرم و طاقت‌فرسا و زمستان‌های آن با یک بخاری کوچک سرد بود به نحوی که همه در محل کار با کاپشن و همان لباس بیرون بودند.
تقی‌پور: بقایای انبارهای بزرگ امریکایی بود.
سلیمانی: حتی یک بار قرار شد مجلس ششم برای بازدید به آن مرکز بیایند ما که خیلی مقاومت کردیم آنها نیایند چرا که نگران بودیم این فناوری هنوز به نتیجه عینی نرسیده به مشکل بخورد اما خب فصل بودجه بود و این بازدید هماهنگ شد و در پایان بازدید یکی از همین افراد دست من را به زور بوسید و گفت در این سرما شما با این همت اینچنین کار می‌کنید و شایسته تقدیر هستید.
مسئولان ما به اشتباه نروند این پتانسیل جوان را در جای دیگر نمی‌توانند بیابند البته باید مخلوط کنند با تجربه دیگران با این سرمایه هر غیرممکنی، ممکن خواهد شد.
در سال ۸۰ یک قطعه ۲۰۰ گرمی را برای آزمایش می‌خواستیم و قرار شد محصول از خارج خریداری شود و آن شرکت هم آماده فروش بود اما در گمرک جلوی محصول گرفته شد. خود آن شرکت پیگیری کرده بود به یک بخشنامه دولتی رسیده بود که هیچ محصول دارای کاربرد فضایی نمی‌تواند به ایران صادر شود و همین دستور را برای ما ارسال کرد. بنابراین کی ما تحریم نبودیم و تمام زندگی‌مان در تحریم بوده اتفاقاً جایی که تحریم بودیم، حاشیه‌کاری را رها کردیم و به موفقیت رسیدیم.
تقی‌پور: رهبر معظم انقلاب می‌فرمایند اقتصاد مقاومتی ما تأکید می‌کند اگر بخواهیم این فرمایش را مدل‌سازی کنیم، دقیقاً شیوه دستیابی به فناوری فضایی به همین تدبیر بود. در دنیا تنها ۱۵ کشور ماهواره می‌سازد و اجازه اضافه شدن کشور دیگری خصوصاً کشوری همچون ایران را نمی‌دهند و حتی از وارد شدن یک پیچ آن که دارای استاندارد فضایی است، جلوگیری به عمل می‌آورند. وقتی رهبری می‌فرمایند اقتصاد مقاومتی یعنی اقتصاد درون‌زا که با تکیه بر توانمندی‌های داخلی است، معنی‌اش قطع رابطه با دنیا نیست؛ معنی‌اش این است که اگر کشورهای خارجی دوست نداشتند ما پیشرفت کنیم، ما منتظر آنها نمانیم و کار خود را پیش ببریم.
مرحوم دکتر غفاریان در این زمینه صنعت جنگال کشور را در یک زیرزمین شروع کرد که مدتی افتخار همراهی با ایشان را داشتیم با امکانات بسیار ساده و عادی آن زمانی که کسی الفبای کامپیوتر هم نمی‌دانست اینها با همان کامپیوتر‌های ساده کارهایی می‌کردند با رایانه‌های شخصی که اگر به غربی‌ها بگویم با این رایانه‌های ساده هم می‌شود جنگ الکترونیک کرد، آنها شاخ دربیاورند! با کامپیوتر کوچک کاسیو اینها را کرده بودند سیستم کنترل جنگ الکترونیک که با فرستنده و گیرنده دست‌ساز کار می‌کرد در حالی که این کامپوتر برای بازی بچه‌ها بود. راه برون‌رفت از این تحریم‌ها مدیریت جهادی است که تجربه نشاندهنده شدنی بودن کار است.
تا قبل از دولت نهم چقدر ما جلو رفته بودیم و چگونه کار پیش رفت؟
سلیمانی: در «صا ایران» سال ۷۶ کار عملاً شروع شد و در ۲ تا ۳ سال اولاً بیشتر مباحث نظری و شبیه‌سازی و کار آزمایشگاهی روی قطعات بود و کمک گرفتن از هر کجا بود. نیمه دوم سال ۷۶ ما تمام دانشگاه‌های کشور را بررسی کردیم تا ببینیم چه کسی در ماهواره کار کرده است و شناسایی کنیم حتی در دورترین دانشگاه کشور می‌گفتند آقای فلانی هست من تا آنجا می‌رفتم و با وی صحبت می‌کردم. می‌دیدم آن فرد کاربرد ماهواره و پردازش اطلاعات آمده را می‌داند و در آن سال ما حتی یک نفر را هم نتوانستیم پیدا کنیم که با اسکلت ماهواره آشنا باشد. از هر کجای دنیا هم استفاده می‌کردیم یعنی خودتحریمی در کار نبود ولی بحث این بود که سیستم را خودمان بسازیم. قطعه را با شیوه‌هایی می‌توان تهیه کرد اصل طراحی و برپایی سیستم است و گام‌های بلندی برداشته شد و به علت مدیریت مستقل از مسائل سیاسی، مسیر خوبی را در پیش گرفت. دولت نهم که آمد چند اتفاق رخ داد که کمک کرد به ماجرا، نخست اینکه از لحاظ بودجه‌ای کمک قابل توجهی کرد.
تقی‌پور: حتی برنامه ۱۰ ساله تدوین شد.
سلیمانی: بله، قبل از آن دولت کاری با این مسأله نداشت. بعد از سال ۸۴ دولت هم همراه ماجرا شد و برنامه ۱۰ ساله‌ای توسط رئیس جمهور تأیید و ابلاغ شد. سازمان فضایی از سال ۸۲ تقریباً کارش شروع شده بود بیشتر برای سنجش‌های ماهواره‌ای...
برای اطلاع بیشتر مخاطبان بفرمایید آیا از ابتدا برنامه این بود که سازمان تحت نظر نهاد ریاست جمهوری باشد؟
تقی‌پور: نخیر زیر نظر وزارت ارتباطات بود، قبلش یک شرکت سنجش از راه دور بود که تصاویر ماهواره‌ای را می‌گرفت و بعداً تبدیل به سازمان شد.
سلیمانی: بنابراین یکی تأمین بودجه و حمایت رئیس جمهور بود و دیگر اینکه یک فرصت بود کسی که مسئول امور فضایی بود، آمده مسئولیت وزارت ارتباطات را هم به عهده گرفته پس ما به نحوی بحث فضایی را به درآمد‌های مخابراتی متصل کردیم.
تقی‌پور: ۲ ریال در هر پالس بود.
سلیمانی: که در مجموع بوجه چشمگیری می‌شد. همچنین در سال ۸۶ دیدیم تکنولوژی نباید فقط در صا ایران بماند و باید ریشه این علم در دانشگاه‌ها نیز ادامه پیدا کند. بنابراین ۳ قرارداد با ۳ دانشگاه برتر و بزرگ کشور بستیم و هر قرارداد ۱۰ میلیارد تومان بود برای تولید یک ماهواره تا این سه دانشگاه رقابت علمی داشته باشند هم این دانش ریشه پیدا کند و استادان دانشگاه آشنایی بیشتری به بهانه این پروژه پیدا کنند که محصول اول آن ماهواره «نوید» علم و صنعت بود که در مدار هم قرار گرفت که از صفر ۴ سال طول کشید. این فرصتی بود که دولت به دانشگاه‌ها داد تا دانشگاه محصول‌محور شوند. البته ما بحث تولید انبوه در دانشگاه نداریم. رشته‌های ماهواره نیز در دانشگاه‌ها جدی‌تر گرفته شد و در دولت دهم نیز برنامه ۱۰ ساله پیگیری شد. البته بسترهای جانبی هم بود مانند تجهیزات جانبی با بعضی دانشگاه‌ها قرارداد بسته شد و فعالیت‌های اینچنینی هم باعث شد ۸ دانشگاه مستقیم درگیر بحث ماهواره شدند و ۱۲ دانشگاه نیز به صورت فرعی با موضوع ماهواره همکاری مؤثر ولی فرعی داشتند.
ماهواره امید تبدیل به نماد خواستن و توانستن و نماد غرور ملی شد که بعد از انقلاب تبدیل به یک شاخص شد؛ خاطره‌ای دارید که چطور این تکنولوژی موجب غرور ملی شد؟
تقی‌پور: ما قبل از پرتاب اصلی، یک پرتاب آزمایشی داشتیم و قدرت‌های جهانی مدعی بودند هر پرتابگر و پرنده‌ای بالای جو بیاید، ما رصد می‌کنیم و می‌بینیم. ما به عمد ۲ روز اعلام نکردیم ببینیم کسی در دنیا ادعا می‌کند ما چنین چیزی دیدیم خب این ماهواره اصلی نبود بیشتر شناسایی مسیر و تست بود و برنامه‌ریزی این بود که بعد از مدتی خودکشی کند خب چیز ارزانی هم بود. آنها شروع کردند بعد از ۲ روز که ما خبر را اعلام کردیم، گفتند پرتاب ایران ناموفق بود. ما هم با خودمان گفتیم به همین خیال باشید، این جریان درست در شهریور ۸۷ بود. بعد در بهمن ماهواره در مدار قرار گرفت خب ماهواره تا بخواهد کنترلش کامل شود، زمانی طول می‌کشد آنها شروع کردند به بیان اینکه ماهواره ایران گم شده و وقتی توانستیم ارتباط کامل با ایستگاه زمینی برقرار کنیم به یکباره مسیر را عوض کردند که بله دیگر موشک‌های ایران به اسرائیل می‌رسد ما گفتیم چه ربطی به ماهواره دارد؟! سازمان ملل چند روز بعد یک نشستی با عنوان استفاده صلح‌آمیز از فناوری فضایی داشت به نام «کوپس». در وین ما ۱۷ یا ۱۸ بهمن به آنجا رفتیم حتی نماینده عربستان آمد زد به شانه من که شما افتخار جهان اسلام هستید. خیلی از کشورها می‌آمدند، می‌گفتند برای دانشمند ما هم دوره می‌گذارید؟! ما هم هیچ کدام را رد نمی‌کردیم.
چه می‌گفتند؟
تقی‌پور: نمی‌توانم... (بغض و اشک دکتر تقی‌پور جاری می‌شود) قرار شد ما ماهواره مشترک با سایر کشورها بسازیم و به سرعت آنها به توان جمهوری اسلامی ایمان آوردند. البته دشمنان هم بی‌کار نبودند و فضاسازی سنگینی را در جهت انحراف بحث به سوی مسائل نظامی ایجاد کردند و من بارها در مصاحبه‌هایم اعلام کردم که اینها نگران بازار انحصاری خدمات ماهواره‌ای هستند که تا پیش از این در انحصار خودشان بود و در قیمتگذاری هم هیچ رقیبی وجود نداشت.
سلیمانی: به طور کلی آنهایی که عالم هستند، همین که می‌بینند یک کشوری می‌تواند یک ساخته بشر را وارد سطح زمین بکند و در مدار قرار دهد، درک می‌کنند. یکی از استادان خارجی که در فرصت مطالعاتی با وی آشنا شده بودم، دیدم برای من ایمیل تبریک فرستاده است و در متن آن توضیح داده بود که ملت ایران با علم است و می‌دانید چه جهشی ایران داشت. او می‌فهمد که چه رشدی حاصل شده که نخستین ماهواره در مدار قرار می‌گیرد. کره جنوبی از سال ۱۹۸۵ کار می‌کند و هنوز نتوانسته بعد از ۳۰ سال ماهواره‌ای در مدار قرار دهد و چند پرتاب ناموفق داشته است. کره جنوبی با این همه توسعه به قول بعضی‌ها نتوانسته یک ماهواره را هم در مدار قرار دهد اما ایران توانسته چندین ماهواره را در مدار قرار دهد.
هند نزدیک ۳۰ سال طول کشید تا وارد فضا شود و ۱۰ سال که بیشتر جنبه مطالعاتی داشت و در ۵ سال کار عملیاتی به سرانجام رسید و بی دلیل نیست که مردم این را نماد غرور ملی می‌دانند. این نشان فهم ملت ایران بود. در آن زمان هر کس ایرانی‌ها را در گوشه و کنار دنیا می‌دید، به ایرانی‌ها تبریک می‌گفتند. امیدواریم این چراغی که روشن شده، برای پیشرانه علم و فناوری و اقتدار ملی ادامه پیدا کند و مردم به طور مستقیم از ماهواره‌ها بهره‌مند شوند. خوب است بدانید که در این پروژه که اسنادش موجود است، سالانه کل پولی که هزینه می‌شد، ۲۰۰ میلیون تومان بود و با حداقل‌ها کار به این بزرگی انجام شد و این موفقیت با این بودجه ناچیز نشانگر مدیریت جهادی بود. بنابراین با پول یک پروژه می‌توان با مدیریت صحیح و جهادی چند پروژه را با همان کیفیت تحویل داد.
اخیراً دولت یازدهم بحث کاهش بودجه سازمان فضایی و انحلال پژوهشگاه فضایی کشور را آغاز کرده است، آیا به واقع این تصمیمات اقدام کارشناسی شده و طبیعی است یا آنکه باید نگران بود از فشار غربی‌ها در مذاکرات و تأثیر آن روی این تصمیم؛ شما فضا را چگونه تفسیر می‌کنید؟
سلیمانی: رکود کشور در یک سال و نیم اخیر به نظر جدی می‌رسد. علل و عوامل آن قرائنی دارد که دولت آنطور که باید به این مقوله نمی‌پردازد. من که همین چند دانشگاه را چک می‌کنم، می‌بینم در سال ۹۳ بودجه به چند دانشگاه مطرح کشور برای تحقیقات پرداخت نمی‌شود. خب دانشگاه هم با درآمد و هزینه اداره می‌شود الان این دانشمندان با زحمت و هزینه‌های فراوان دور هم جمع شدند. اگر این جمع متفرق شود، جمع کردن آنها به این آسانی‌ها نیست.
حداقل ۵ ماهواره ساخته شده داریم که مدت‌ها است در نوبت پرتاب قرار دارند و اینها اجازه پرواز پیدا نکردند! بنابراین احساس می‌شود دولت ملاحظاتی دارد تا مذاکرات سیاسی آسیب نبیند در حالی که پرتاب ماهواره دست مذاکره کنندگان را پر می‌کند. بنابراین با وجود آماده بودن ماهواره‌ها، پرتابی صورت نگرفته. ماهواره‌های پیشرفته که در مدارهای بالاتری قرار می‌گیرند و طول عمر ۲ تا چند ساله داره دانشگاه شریف ماهواره‌اش را مدت‌ها است تحویل داده.
همچنین دیگر برنامه ۱۰ ساله پیگیری نمی‌شود به نحوی که در این برنامه جامع، کشور قابلیت اعزام انسان به فضا را می‌یابد. سازمان فضایی و بحث انتقال آن به نوعی بلاتکلیفی ایجاد کرده و همین آشفتگی افراد فعال را نگران کرده است. بودجه سال ۹۳ را هم به صورت کامل تخصیص ندادند این ملاحظات مسئولان دولتی است.
پیش از این هم آقای رئیس جمهور به تعبیر دیگری گفته بود که موشک برای کشور اقتدار نمی‌آورد.
تقی‌پور: ما اصلاً اینجا بحث موشک نداریم، اگر دوران رشد و بلوغ فناوری فضایی را بررسی کنیم، در دوران اولیه کودکی و نوجوانی طی شده و ما وارد باشگاه فضایی شدیم و تا اینجای کار کشور هزینه بالایی را نه از لحاظ تنها ریالی بلکه از لحاظ سرمایه نیروی انسانی داده است و باید به سمت اقتصاد دانش بنیان برویم و مگر اقتصاد دانش بنیان به غیر از امثال ماهواره است که می‌تواند منجر به تولید ثروت شود. بنابراین ارتباط دادن این امر به مباحث دیگر، یک جور خیانت است که این همه نیرو، انگیزه و سرمایه ملی را نابود کنیم. تعارف نداریم همه شاگرد اول‌های ما با این تکنولوژی گره خوردند و همه افراد کم‌سواد و بی‌انگیزه که وارد این کار نمی‌شوند. سرکوب شدن اینها در تاریخ ثبت خواهد شد و مغایرت این امر با منافع ملی روشن است پس باید این حوزه توسعه یابد. من پیشنهاد می‌دهم که بروند نظرسنجی کنند که دوران شکوفایی و درخشان این فناوری کی بوده است و آیا کشور دوست ندارد این خط را ادامه دهد؟! خیلی از کشورها تشنه خدمات ماهواره هستند. می‌توان برای کشور تولید ثروت کرد و تعطیلی آن غیرعقلانی است.
ممکن است عده‌ای بگویند این تغییر یک تغییر چارت اداری است...
تقی‌پور: بیایند نتایجش را نشان دهند.
بحث تغییر یا حتی انحلال سازمان فضایی هم به صورت جدی مطرح است آیا در صورت وقوع این اتفاق ما بازگشت به عقب خواهیم داشت و چه اتفاقی رخ می‌دهد؟
تقی‌پور: ساختار هم نمادی از اراده و هدف و مأموریت است وقتی ساختار مؤثر را تضعیف می‌کنیم، چه معنی دارد؟ این استعداد دانشگاه‌ها را اگر نتوانیم هدایت کنیم یعنی چه یعنی آنها را هدایت می‌کنیم به سمت بیگانگان در این صنایع پیشرفته که به آنها نیاز داریم. این جزو فناوری راهبردی است. هند آمد گفت بقیه صنایع همه فرعی است تنها ۲ هدف برای صنایع هند اصلی است؛ یکی فضایی و دیگری هسته‌ای. شما نگاه کنید دارد الان با همین فرانسه ماهواره مشترک تولید و به فضا می‌فرستد، با همین ماهواره هم شکم ملتش را سیر خواهد کرد. شما ببینید در همین ۲ حوزه امروز ما در چه وضعیتی هستیم؟!
برخی می‌گویند پول نفت را حرام می‌کنند برای فضانوردی و آن را مقابل معیشت مردم قرار می‌دهند.
سلیمانی: شما ببینید سهم تکنولوژی فضایی در اقتصاد هند کجا است. همین هندی که مردمش گرسنه هستند ولی دارد سرمایه‌گذاری برای همین مردم می‌شود. ما چند سال بعد با پایان نفت چه می‌کنیم؟! برق هسته‌ای که نباید تولید کنیم، در ماهواره و فضایی هم که نباید ثروت تولید کنیم؛ یک دفعه بفرمایید بنشینیم گدایی کنیم! ما تعارف نداریم اگر نتوانیم این همه دانشجوی فعال را مدیریت کنیم، اینها را از دست می‌دهیم.
می‌گویند اینها مباحث سیاسی برای گرفتن عکس یادگاری دولتمردان سابق است.
سلیمانی: اقتصاد امریکا و اروپا امروز وابسته به تکنولوژی فضایی است. بی‌دلیل نیست که هر تحقیقی نمادش می‌شود ناسا؛ دنیای امروز، دنیای ارتباطات است و اینها کجا است؟! چین ۳۰ سال هزینه هنگفت کرد تا به تولید ثروت و تجاری‌سازی رسید. ما اگر با همان بودجه پیش برویم، ۳۰ می‌شود ۱۰ سال اگر مثل همین حالا برویم این بودجه در مقابل بودجه کشور صفر است! شما بودجه ۹۴ را ببینید اقتصاد کشور ۹۰۰ هزار میلیارد تومان است چقدرش متعلق به فضایی است؟ خیلی زور بزنیم، ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیارد تومان است یعنی نیم در هزار است یعنی تقریباً هیچ اگر بیایید تبدیل بکنیم به ۵ در هزار این سرمایه برمی‌گردد. ما سالانه چقدر هزینه اینترنت و شبکه‌های تلویزیونی می‌دهیم؟ در نقشه‌برداری، در کنترل آتش‌سوزی جنگل‌ها، زمین‌شناسی و... همه اینها سرمایه‌گذاری بازگشت‌پذیر است. شما بودجه ناسا در امریکا را حالا ببینید بالای ۱۵ درصد بودجه است.
تقی‌پور: تنها یک پروژه‌شان کاوش ۲۰ میلیون کیلومتر از ژرفای فضا است.
سلیمانی: زمانی که دانش ملی باشد، دیگر نمی‌توان این سرمایه را از کشور گرفت.
آقای دکتر! گویا به موازات کاهش بودجه‌های علمی و تحقیقاتی کشور در برخی حوزه‌های تشریفاتی شاهد افزایش چشمگیر بودجه بودیم.
سلیمانی: بله، بودجه دفتر و معاون رئیس جمهور ۱۰ برابر شده، اگر همان را بدهند فناوری فضایی، ۳۰ درصد مشکلاتش حل می‌شود. باید در تخصیص بودجه اولویت‌بندی کنیم.
