سراج معلم

طبق نتایج تحقیقات سازمان های بین المللی، آلودگی ها به ویژه آلودگی هوا در بروز انواع بیماری های غیرواگیر و در مواردی صعب العلاج مانند سرطان ها نقش موثری دارد. 

علاوه بر این، به گفته متخصصان و دست اندرکاران بهداشت و سلامت جامعه، پدیده آلودگی هوا بر دستگاه های داخلی بدن همچون دستگاه قلبی و عروقی و تنفسی و همچنین اندام های خارجی مانند چشم و پوست که به طور مستقیم در معرض آلودگی هوا قرار می گیرند، اثرات مخربی دارد. 

** آلودگی هوا و سرطان 

به گفته دکتر محمد اسماعیل اکبری رییس مرکز تحقیقات سرطان، آلودگی هوا عامل بروز سرطان است؛ سازمان بهداشت جهانی در اکتبر سال 2006 پس از 15 سال تحقیقات اعلام کرد که آلودگی هوا در بروز سرطان موثر است. 

وی می افزاید: مشکل کنونی آلودگی هوا در ایران وجود ذرات معلق هوا است که یکی از عوامل ایجاد کننده آن مصرف سوخت غیراستاندارد در خودروها و نیروگاه ها است. 

اکبری می گوید: طبق نتایج یکی از مطالعات صورت گرفته در ایران بر روی افراد شاغل در چهارراه ها که ساعات ها از عمر خود را در این مکان ها می گذرانند، مشخص شده است که حتی برخی ژن های این افراد به دلیل آلودگی هوا تغییر یافته و حتی خلقیات آنها نیز تغییر کرده است. 

به گفته وی، به طور کلی پنج مورد به عنوان عامل بروز 89 درصد از مرگ و میرها در ایران شناخته شده است که به ترتیب شامل بیماری های قلبی عروقی، حوادث (تصادفات رانندگی، غرق شدگی و سوختگی ها)، سرطان ها، بیماری های حین تولد و بیماری های ریوی است که بر این اساس یکی از علل بروز درصد بالایی از مرگ و میرها بیماری های ریوی است که تعداد قابل توجهی از آن بر اثر آلودگی های هوا بروز می کند. 

** میزان مرگ و میر ناشی از سرطان 

به گفته دکتر علی قنبری مطلق رییس اداره سرطان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بر اساس آمار اعلام شده، 72.3 نفر از هر 100 هزار نفر جمعیت مردان جهان و 79 نفر از هر 100 هزار نفر جمعیت زنان در جهان سالانه به سرطان مبتلا می شوند. میزان بروز سرطان در ایران نیز در بین هر 100 هزار جمعیت مردان 123 نفر و در هر 100 هزار نفر زنان 132 نفر است. 

مطلق می گوید: میزان مرگ و میر ناشی از سرطان نیز روبه افزایش است و به طورکلی 12 درصد از کل علل مرگ و میر در زنان و مردان در جهان به علت سرطان است. میزان6.7 میلیون نفر در سال 2008 بر اثر ابتلا به سرطان جان خود را از دست داده اند و این میزان در سال 2012 به 8.2 میلیون نفر رسید. 

مطلق در مورد آمار مرگ و میر ناشی از سرطان در ایران نیز اظهار کرد: 14 درصد مرگ و میرها در ایران به دلیل سرطان اتفاق می افتد این درحالی است که این آمار در جهان 12 درصد است. 

همچنین به گفته دکتر مسعود اسلامی دبیر انجمن آترو اسکلروز ایران (تصلب شرایین)، بر اساس آمار مرگ ناشی از آلودگی هوا در سال 1391 در تهران با سقوط هواپیمای مسافری در هر هفته برابری می کند؛ در این سال بین دو هزار و 400 تا چهار هزار و 800 نفر بر اثر آلودگی هوا فوت کرده اند. 

اسلامی می گوید: در رابطه با تاثیرات ژنتیکی آلودگی هوا در دوران جنینی مطالعات زیادی صورت نگرفته اما مطالعات نشان داده است آلودگی هوا می تواند ژن مسوول بیماری اوتیسم را فعال کند و سبب بروز این بیماری در افراد شود. به همین دلیل در سال های اخیر شاهد افزایش ابتلای کودکان به بیماری اوتیسم ناشی از آلودگی هوا بوده ایم. 

اسلامی همچنین در مورد تاثیرات آلودگی هوا در بروز عوارض قلبی اظهار کرد: عوارض قلبی ناشی از آلودگی هوا به صورت تنگی عروق کرونر، سکته های قلبی، نارسایی های قلبی و تشدید ضربان بروز می کند که در مواردی می تواند منجر به مرگ شود. 



** آلودگی هوا و بیماری های قلبی عروقی 

آلودگی هوا بر دستگاه قلبی عروقی همچون سایر دستگاه های داخلی بدن اثرات مخرب کوتاه و دراز مدتی دارد به گونه ای که به گفته پزشکان و محققان گاهی احتمال بروز بیماری های قلبی را تا چند برابر افزایش می دهد. 

آلودگی هوا و ذرات ریز کمتر از 2.5 میکرون قادرند با برهم زدن نظم عملکرد قلب، موجب بروز ضربان های نابجا و ایجاد اختلال در ضربان قلب شوند. 

به گفته دکتر مسعود قاسمی رییس انجمن آتروسکلروز، آلودگی هوا سبب افزایش احتمال بروز سکته های قلبی تا چهار برابر در افراد می شود و این احتمال دستکم تا دو هفته پس از پایان آلودگی هوا به قوت خود باقی خواهد ماند. 



** آلودگی هوا و دستگاه تنفسی 

سایر دستگاه های بدن انسان نیز از طریق سیستم تنفسی آلودگی ها را وارد ریه می کنند و به طور مستقیم عامل انتقال این ذرات و آلودگی به جریان خون می شوند که برای سلامتی بسیار مضر است. 

دستگاه تنفسی که با ذرات معلق در هوا ارتباط مستقیم دارد، نخستین مرکز تماس با آلودگی های مرتبط با هوا به شمار می رود. 

آلودگی هوا می تواند سبب تشدید بیماری های تنفسی در افراد مبتلا و یا ایجاد برخی بیماری های تنفسی در افراد سالم جامعه شود. 

در زمان آلودگی هوا ساختار گرده گیاهان معلق در هوا که در شرایط عادی آلرژی زا نیستند، ممکن است، تغییر یابد و آلرژی زا شود؛ در این شرایط افرادی که آلرژی نداشته اند نیز ممکن است به دلیل تغییر ساختار گرده ها نسبت به آنها آلرژی پیدا کنند. 

به گفته دکتر دل آرا بابایی فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی بالینی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، بر اساس نتایج تحقیق انجمن آسم و آلرژی ایران، 35 درصد کودکان در کلان شهر تهران دارای علایم بیماری آسم هستند. 

وی می گوید: به دلیل اینکه ساکنان شهر بیشترین عمر روزانه خود (23 از 24ساعت 23 ساعت) را در محیط های سرپوشیده می گذرانند و ازسوی دیگر غلظت آلودگی هوا در محیط های سرپوشیده در شرایط آلودگی هوا نسبت به محیط های باز به دلیل نبود جریان هوا و تهویه مناسب، بیشتر است، علایم مشکلات تنفسی این افراد افزایش می یابد. 

بابایی می افزاید: براساس آخرین مطالعات در مورد وضعیت ابتلا به بیماری آسم در جهان که در سال 2008 انجام شده است، آسم های آلرژیک روز به روز در سراسر دنیا به ویژه در کشورهای توسعه یافته و درحال توسعه روبه افزایش است؛ بر این اساس حدود 10 تا 15 درصد کودکان 10 تا 15 ساله ایرانی دچار علایم شروع آسم هستند و در سنین پایین تر حدود 13 درصد این علایم را دارند. 

** آلودگی هوا و چشم ها 

چشم ها ازجمله اندام های خارجی بدن است که در زمان آلودگی هوا در معرض مستقیم با ذرات آلاینده قرار می گیرد و دچار مشکلات زیادی همچون سوزش و آبریزش می شود. 

به گفته دکتر احمد سلامت راد جراح و فوق تخصص قرنیه، آلودگی هوا عارضه خطرناکی برای اجزای داخلی چشم ها ندارد اما سطح چشم در ناحیه قرنیه و پلک ها را ملتهب می کند و سبب سوزش، آبریزش و قرمزی چشم ها می شود. 

وی می افزاید: همچنین ذرات معلق موجود در هوا منجر به تولید ماده ای می شود که برای چشم افراد به ویژه افراد میانسال و کهنسال خطرناک است. 

آلودگی هوا در افزایش سندرم خشکی چشم نیز موثر است؛ به گفته محققان آمریکایی خطر ابتلا به سندرم خشکی چشم که به دلیل کاهش تولید اشک به وجود می آید، برای ساکنان شهرهای بزرگ با سطوح بالای آلودگی هوا بیشتر از دیگران است. 

** آلودگی هوا و پوست و مو 

پوست پوشش و لباس تن است و بدن را در برابر ورود میکروب ها و مواد مضر محافظت می کند. 

محققان و متخصصان پوست و مو دریافته اند که رابطه مستقیمی میان شیوع بیماری ها و به ویژه حساسیت (اگزما) های پوستی با میزان سرب و آلاینده های موجود در هوا وجود دارد. 

به گفته دکتر امیرهوشنگ احسانی متخصص بیماری های پوست و مو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، هوای آلوده دارای ذرات هیدروکربن، گوگرد و ذرات معلق است که پوست به ویژه پوست کودکان و افراد مسن را تحریک می کند و در این میان قسمت هایی مانند پوست سر، دست ها و صورت به ویژه دور چشم ها بیشتر از سایر نقاط بدن آسیب می بیند. 

به گفته متخصصان پوست، تیرگی و بسته شدن روزنه های سطح پوست، خشکی پوست، خارش، اگزمای دست و صورت، اگزمای پلک، کهیر، تشدید جوش های آکنه ای صورت، خشکی حاشیه لب ها و بینی و نمایان شدن لکه های تیره در سطح پوست ازجمله مشکلاتی است که در شرایط آلودگی هوا بروز بیشتری پیدا می کند. 

بروز چین و چروک و پیری زودرس پوست به دلیل تولید رادیکال های آزاد در هوای آلوده و ریزش مو از دیگر عوارض ناشی از آلودگی هوا به شمار می رود. 

** آلودگی هوا و دیابت 

دکتر رویا کلیشادی رییس پژوهشکده پیشگیری اولیه از بیماری های غیرواگیر می گوید: نتایج تحقیقات پژوهشگران ایرانی نشان می دهد که آلودگی هوا مقاومت به انسولین را در کودکان و نوجوانان ایجاد و آنها را مستعد ابتلا به دیابت در سنین بالاتر می کند. 

به گفته وی، همچنین تحقیقاتی در زمینه پیشگیری از بیماری های غیرواگیر مانند دیابت، پوکی استخوان و بیماری های قلبی که در بزرگسالی بروز می کند، صورت گرفته است که نتایج آن حاکی از این است که پایه بسیاری از این بیماری ها به ویژه دیابت از سنین کودکی گذاشته می شود.