سراج معلم

هشام بن عبدالملک ، با آنکه مقام ولایت عهدی داشت ، و آن روزگار - یعنی دهه اول قرن دوم هجری - از اوقاتی بود که حکومت اموی به اوج قدرت‏ خود رسیده بود ، هر چه خواست بعد از طواف کعبه ، خود را به " حجر الاسود " برساند و با دست خود آن را لمس کند میسر نشد : مردم همه یکنوع‏ جامه ساده که جامه احرام بود پوشیده بودند ، یکنوع سخن که ذکر خدا بود به‏ زبان داشتند ، یکنوع عمل می‏کردند .

چنان در احساسات پاک خود غرق بودند که نمی‏توانستند درباره شخصیت دنیایی هشام و مقام اجتماعی او بیندیشند . افراد و اشخاصی که او از شام با خود آورده بود تا حرمت و حشمت او را حفظ کنند ، در مقابل ابهت وعظمت معنوی عمل حج ناچیز به نظر می‏رسیدند .
هشام هر چه کرد خود را به " حجر الاسود " برساند ، و طبق آداب حج ، آن را لمس کند ، به علت کثرت وازدحام مردم میسر نشد . ناچار برگشت ، و در جای بلندی برایش کرسی گذاشتند او از بالای آن کرسی ، به تماشای‏ جمعیت پرداخت . شامیانی که همراهش آمده بودند دورش را گرفتند . آنها نیز به تماشای منظره پر ازدحام جمعیت پرداختند .
در این میان ، مردی ظاهر شد در سیمای پرهیزکاران . او نیز مانند همه‏ یک جامه ساده بیشتر به تن نداشت . آثار عبادت و بندگی خدا بر چهره‏اش‏ نمودار بود . اول رفت و به دور کعبه طواف کرد . بعد با قیافه‏ای آرام و قدمهایی مطمئن ، به طرف حجر الاسود آمد . جمعیت باهمه ازدحامی که بود ، همینکه او را دیدند فورا کوچه دادند ، و او خود را به حجر الاسود نزدیک‏ ساخت . شامیان که این منظره را دیدند ، و قبلا دیده بودند که مقام ولایت‏ عهد با آن اهمیت و طمطراق موفق نشده بود که خود را به حجر الاسود نزدیک کند ، چشمهاشان خیره شد و غرق در تعجب گشتند . یکی از آنها از خود هشام پرسید : " این شخص کیست‏؟ "

هشام با آنکه کاملا می‏شناخت که این شخص ، علی بن الحسین زین‏ العابدین است ، خود را به ناشناسی زد و گفت : " نمی‏شناسم "
در این هنگام چه کسی بود ، از ترس هشام که از شمشیرش خون می‏چکید ، جرأت به خود داده او را معرفی کند ؟ . ولی در همین وقت ، همام بن غالب‏ معروف به " فرزدق " ، شاعر زبردست و توانای عرب ، با آنکه به واسطه‏ کار و شغل و هنر مخصوصش بیش از هر کس دیگر می‏بایست حرمت و حشمت‏ هشام را حفظ کند ، چنان وجدانش تحریک شد و احساساتش به جوش آمد که‏ فورا گفت : " لکن من او را می‏شناسم " و به معرفی ساده قناعت نکرد ، برروی بلندی ایستاده قصیده‏ای غرا - که از شاهکارهای ادبیات عرب است ،
و فقط در مواقع حساس پر از هیجان ، که روح شاعر مثل دریا موج بزند می‏تواند چنان سخنی ابداع شود . بالبدیهه سرود و انشاء کرد .در ضمن اشعارش چنین گفت :
" این شخص کسی است که تمام سنگریزه‏های سرزمین بطحا او را می‏شناسند ،
این کعبه او را می‏شناسد ، زمین حرم و زمین خارج حرم او را می‏شناسند " .
" این فرزند بهترین بندگان خداست ، این است آن پرهیزکار پاک پاکیزه‏ مشهور " .
" این که تو می‏گویی او را نمی‏شناسم ، زیانی به او نمی‏رساند ، اگر تو
یک نفر ، فرضا ، نشناسی ، عرب و عجم او را می‏شناسند " . . .

هشام از شنیدن این قصیده ، و این منطق ، و این بیان ، از خشم و غضب‏ آتش گرفت ، و دستور داد مستمری فرزدق را از بیت المال قطع کردند ، و خودش را در " عسفان " بین مکه و مدینه زندانی کردند . ولی فرزدق هیچ اهمیتی به این حوادث - که در نتیجه شجاعت‏ در اظهار عقیده برایش پیش آمده بود - نداد ، نه به قطع حقوق و مستمری‏ اهمیت داد و نه به زندانی شدن . و در همان زندان نیز با انشاء اشعار آبدار از هجو و انتقاد هشام خودداری نمی‏کرد .
علی بن الحسین علیه السلام مبلغی پول برای فرزدق - که راه در آمدش بسته شده‏ بود - به زندان فرستاد . فرزدق از قبول آن امتناع کرد و گفت : " من آن‏ قصیده را فقط در راه عقیده و ایمان ، و برای خدا انشاء کردم ، و میل‏ ندارم در مقابل آن پولی دریافت دارم " . بار دوم علی بن الحسین ، آن‏ پول را برای فرزدق فرستاد ، و پیغام داد به او که : " خداوند خودش از نیت و قصد تو آگاه است ، و تو را مطابق همان نیت و قصدت پاداش نیک‏ خواهد داد ، تو اگر این کمک را بپذیری به اجر و پاداش تو در نزد خدا زیان نمی‏رساند " . و فرزدق را قسم داد که حتما آن کمک را بپذیرد . فرزدق هم پذیرفت .@alyamin_ir