سراج معلم

خداوند متعال می فرماید: «خضر به موسی گفت:آیا نگفتم تو هرگز نمی توانی همراه من شکیبایی کنی؟» (سوره کهف،آیه 72) 

امام علی علیه السّلام فرمود: «در هنگام آزمایش است که مرد گرامی داشته شود یا خوار گردد.»
بسیاری از عالمان ربّانی و عارفان به حقیقت رسیده در سیره خود، در مراحل اولیه سلوک الی الله از بعضی از تلامذه آزمایشی می کنند که به یک معنی تمحیص خالص ساختن و بیدار کردن است و به یک معنی ظرف وجودی را در بوته آتش قرار می دهد تا طلای ناب از غیر ناب جدا شود.
اگر کسی بگوید بدون امتحان کسی داخل بهشت می شود، لازمه این پندار آن است که بگوییم مگر صحابه ی پیامبر صلی الله علیه و آله و سلّم و امیر المؤمنین علیه السّلام در حضَر و سفر با آنها نبودند و سال ها درک ملازمت آنها را ننموده اند؛ پس چرا وقتی پای آزمون به میان می آمد، دیگر نفس امّاره حاکم بود و تمام زحمات آنها را از بین می برد و با امام وقت خود می جنگیدند؟!
استاد وقتی شاگرد را امتحان می کند، می خواهد باطن حال او را که خودش به آن جاهل است، با آزمایش ظاهر سازد.
این سنّت گاه گاهی اجرا می شود نه برای همگان؛ چه آن که آنان که باطنی پاک و صفت استقامت دارند و طالب حقیقی اند، به نوعی معلوم اند و آنان که ضعیف هستند نیز از سر و رویشان پیداست. امّا گروهی متوسط الحال اند و این امتحان مانند شوک است برای آنها تا تلنگری باشد برای بیداری، در آزمون های بعدی.