سراج معلم

«محرمانه»؛ مهری که این روزها برخی وزرا و مدیران برای فرار از اعلام جزئیات روی برخی قراردادها می‌زنند. این واژه درباره قراردادهای مختلف از پژو و ایرباس تا مبلغ جریمه گاز ترکیه و متن قراردادهای جدید نفتی عنوان شده و اطلاع‌رسانی کامل در این باره را با ابهام مواجه کرده است.

در شرایطی که کابینه دولت یازدهم همواره بر لزوم شفافیت اقتصادی و رفتار صادقانه با افکار عمومی تأکید داشته است، این روزها شاهد به کار بردن لفظ «محرمانه» در مورد قراردادهای مهم و بزرگ خارجی در شرایط پسابرجام هستیم. قراردادهایی که به محض لغو تحریم‌ها منعقد شده و نقطه آغاز دور جدید همکاری‌های بین‌المللی ایران در عرصه اقتصاد است.

در جریان امضای قراردادهای اقتصادی جدید ایران با کشورهای دیگر به ویژه اروپایی‌ها، هر زمان که وزرای دولت و مدیران شرکت‌های دولتی یا نیمه دولتی در معرض سوال در خصوص این قراردادها قرار گرفته‌اند با به کار بردن لفظ «محرمانه» سدی مقابل سوال کننده ایجاد کرده و به این ترتیب از پاسخ‌گویی و اطلاع رسانی شفاف نسبت به آن قرارداد طفره رفته‌اند.

اما این اقدام آنها افکار عمومی را بیشتر حساس کرده و علاوه بر پرسش‌هایی که در مورد جزئیات قراردادهای جدید مطرح است، سوال بزرگتری را مبنی بر دلیل مخفی‌کاری دولتی‌ها در اذهان ایجاد می‌کند، چرا که مردم و کارشناسان معتقدند قراردادهایی که با پول بیت المال و منابع دولتی منعقد می‌شوند باید به صورت شفاف و کامل در اختیار افکار عمومی قرار گیرد تا اگر خطایی در آن وجود دارد مشخص شود.

* از افشاگری مدیرعامل پژو تا قرارداد محرمانه با ایران خودرو

یکی از قراردادهایی که اخیراً از سوی دولت محرمانه اعلام شد، قرارداد تولید محصولات پژو در ایران است. نعمت زاده، وزیر صنعت چند روز پیش در واکنش به برخی سوالات مطرح در مورد قرارداد جدید ایران خودرو و پژو از لفظ محرمانه بودن استفاده کرد و گفت: همه قراردادهای خارجی از جمله قرارداد پژو محرمانه هستند.

محرمانه بودن این قرارداد از سوی هاشم یکه زارع، مدیرعامل ایران خودرو نیز مطرح شد. وی البته گفت که 20 درصد قرارداد پژو محرمانه است.

لفظ «محرمانه» برای قرارداد پژو در حالی به کار رفته که مدیرعامل پژو حدود 4 ماه پیش ایران خودرو را به افشای برخی مسائل تهدید کرده بود. هرچند بعد از این هشدار، مطلبی از سوی فرانسوی‌ها منتشر نشد اما اقدام پژو این سوال را ایجاد می‌کند که مگر چه مسائلی بین ایران خودرو و پژو مطرح بوده که مردم و مسئولان از آن بی خبرند و آیا موضوع خاصی در جریان قرارداد اولیه پژو مطرح بوده که حال مدیرعامل این شرکت، ایران را به افشاگری تهدید می کند؟

* کدام بخش قرارداد پژو محرمانه است؟

اذعان مدیرعامل ایران خودرو به محرمانه بودن 20 درصد از قرارداد پژو نیز این سوال را در پی دارد که در این 20 درصد قرارداد چه موضوعی آمده که غیر قابل انتشار است؟

هاشم یکه زارع مدیرعامل ایران خودرو در گفت و گو با خبرنگار فارس که پرسید 20 درصد محرمانه قرارداد پژو شامل چه بخش‌هایی می‌شود؟ گفت: این بخش، چیز خاصی نیست، منظور از محرمانه بودن این است که بخواهیم قرارداد را جایی منتشر کنیم. ما از این لحاظ می‌گوییم که قرارداد محرمانه است.

وی تأکید کرد: بیشتر بحث انتشار قرارداد مد نظر است.

خبرنگار فارس پرسید اگر مجلس متن قرارداد پژو را بخواهد، باز هم می‌گویید که محرمانه است؟ یکه زارع پاسخ داد: اگر مرجع قانونی و دستگاه نظارتی خواستار متن قرارداد پژو باشد، آن را در اختیارش قرار خواهیم داد.

* چه نهادی، محرمانه بودن را تشخیص می‌دهد؟

به این ترتیب مسئولان و مدیران اقتصادی در حالی مهر «محرمانه» بودن را بر قراردادهای خارجی می زنند که به نظر می رسد تشخیص محرمانه بودن یا نبودن این قراردادها باید توسط شورای امنیت ملی صورت گیرد تا از این طریق هر دستگاهی به دلخواه خود لفظ محرمانه را در مورد قراردادهایش به کار نبرد و موضوع مخفیانه نماند.

در عین حال، باید معیار مشخصی برای اعلام محرمانه بودن یک قرارداد وجود داشته باشد تا احیاناً از برخی خلأهای قانونی، سوء استفاده نشود. از این طریق متن قراردادهای اقتصادی نیز در معرض ارزیابی عموم قرار می‌گیرد و اگر تضادی با منافع ملی داشت، مورد بازنگری قرار خواهد گرفت. گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس-نرگس نیک ضمیر