سراج معلم

جغرات (ماست)
در منابع طب سنتی ایران با نام لبن الحامض آمده است.

ماهیت آن: شیر منجمد است و بهترین آن ماست شیر گاو تازه خوب انجماد یافته‌ی اندک ترش است.

طبیعت آن: در دوم سرد و تر هرچه ترش تر و رقیق تر باشد سردی و تری آن زیاتر است.

افعال و خواص آن
* مرطب بدن و چاق کننده (مسمن) است. ماست با افزایش رطوبت در اندام ها، زمینه افزایش حجم را فراهم می‌کند. این خاصیت در افراد لاغری که دارای مزاج گرم و خشک هستند بیشتر و سریع تر به ظهور می‌رسد؛ زیرا سردی ماست باعث تعدیل گرمی مزاج شده و تری ماست از سرعت تحلیل رطوبات آن می‌کاهد. رفته رفته با تجمع و تعدیل رطوبت در بدن افزایش حجم پدیدار می‌شود.
با توجه به آنچه بیان شد مصرف ماست برای افراد لاغر با مزاج گرم و خشک مناسب و اثر دارویی دارد ولی در افراد با مزاج سرد و تر ممکن است باعث بروز علامات نامطلوبی شود.
* مسکن تشنگی و عطش
* مقوی قوای جنسی در گرم مزاجان (محرورین)
* غذاییت آن نسبت به دوغ که مخیض نامند به سبب زیاد بودن بخش چربی (دهنیت)، بیشتر است در سایر افعال نزدیک به دوغ است.
* بر سر مالیدن چربی بالای ماست رطوبت بخش (مرطب) مغز و اعصاب (دماغ) و خواب آور است و قایم مقام روغن تخم کدو می باشد.
* افرادی که به علت خشکی غالب در روده ها دچار یبوست هستند اگر هر شب وقت خواب 200 گرم ماست را با یکی دو قاشق شکر مخلوط و میل کنند در کاهش یبوست کمک کننده است

المضار:
* مضر سرد مزاجان (مبرودین) و معده سرد و کثیف و دیر هضم و مسدد و تولد کننده خلط خام است.
* مضر تب‌های عفونی است

مصلح آن: معاجین حاره و زنجبیل مربی است.

ماست دارای طبیعت سرد و تر است که حاوی مخمرهای زنده لاکتوباسیلوس بوده که در دستگاه گوارش جایگزین شده و از رشد میکروب‌های بیماری‌زا جلوگیری می‌کند. وجود این باکتری‌ها و بودن آن در دستگاه گوارش خود سلامتی و طول عمر به ارمغان می‌آورد ولی در مصرف ماست باید نکاتی را رعایت کرد.

چه کسانی بهتر است تا مدتی از مصرف ماست و دوغ پرهیز کنند؟
1. کسانی که حافظه‌شان کاهش یافته است.
2. افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی از جمله بازگشت اسید معده به مری مدتی از مصرف ماست و دوغ پرهیز کنند.
3. افرادی که هنگام خواب آب دهانشان روی متکا می‌ریزد.
4. بیماران دچار درد و ورم مفاصل
5. افرادی که باد کولر آن ها را اذیت می‌کند و درد مفاصل‌شان تشدید می‌شود.

نکته: افرادی که با خوردن ماست دچار مشکل می‌شوند بهتر است که ماست را حتماً با رازیانه ،آویشن، زنیان و نعناع مخلوط کنند و ماست را قبل از غذا مصرف کنند و از مصرف آن با غذا خودداری کنند.

ماست برای چه کسانی خوب است؟
1. ماست از غذاهایی است که برای افراد گرم مزاج و صفرای مفید است و اگر این افراد دوغ بدون چربی را مصرف کنند برایشان بهتر است.
2. افرادی که دچار خشکی و تلخی دهان هستند نیز ماست برایشان مفید است.

دوغ (مخیض)
و اما دوغ هم که از ماست درست می‌شود در طبع و مزاج مانند ماست است.

مانند ماست تسکین دهنده تشنگی، افزایش دهنده میل جنسی و چاق کننده است؛ البته دوغ گاو شیرین.

جوشش خون و حرارت معده و جگر را تسکین می‌دهد.

در مبتلایان به سوء مزاج سرد معده باعث سرگیجه و ضعف می‌شود.مصلح آن غذاهای فلفل‌دار است.

بهترین غذا برای مبتلایان به اسهال گرم
اگر دوغ را با برنج و آردجوی بوداده بپزید بهترین غذا برای مبتلایان به اسهال گرم است و چاق کننده هم هست. ( بروز در فصل گرما، زردی و سوزانندگی مدفوع، خشکی و تلخی دهان، زردی چهره، حرارت بدن و … برخی از نشانه‌های اسهال گرم هستند)