سراج معلم

سوخت های فسیلی مانند ذغال سنگ، مقدار قابل توجهی از انواع آلاینده ها همانند ترکیبات کربن و گوگرد را وارد محیط زیست می سازند که برای سلامت انسان زیانبار است. از سوی دیگر با توجه به افزایش مصرف برق و پایان پذیر بودن منابع سوخت فسیلی به نظر می رسد استفاده از انرژی هسته ای بهترین گزینه موجود باشد.

روز ۲۰ فروردین در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران است. این روز به مناسبت ۲۰ فروردین ۱۳۸۶ و اعلام دستاورهای هسته‌ای قابل توجه در آن روز نامگذاری شده‌است. هر ساله، مراسم جشنی در این روز در ایران برگزار می‌شود و دستاورهای هسته‌ای جدید رونمائی می‌گردد.

امسال نیز نخستین مجتمع سوخت آزمایشی راکتورهای قدرت و محصولات دیگر رونمایی می شود. بهره برداری از نخستین مجتمع تولید سوخت آزمایشی راکتورهای قدرت، نشان از جدی بودن ایران برای فعالیت‌های صلح آمیز آینده و تولید سوخت هسته‌ای حتی در حین مذاکرات است.

علی اکبر صالحی چندی پیش در گفتگو با رونامه اطلاعات گفت: ضروری است در زمینه کاربردهای مختلف این صنعت علاوه بر حوزه انرژی و برق به‌ویژه در بخش‌های پزشکی و بهداشت، کشاورزی و دامداری و نیز صنعت اطلاعات بیشتری به ملت شریف داده شود، در عین حال فکر می‌کنیم کار فشرده و گسترده‌ای نیز می‌بایست برای اطلاع‌رسانی به خارج از مرزها به‌ویژه در منطقه صورت گیرد چه این که طرف مقابل در راستای طرح‌های ایران‌هراسی خود تلاش کرده است اطلاعات غلطی درباره پیشرفت‌های کشورمان در حوزه صنعت هسته‌ای منتشر کند

جشن هسته ای در کشورمان با پیشرفت و گام های رو به جلو در صنعت هسته ای گره خورده است و امسال این جشن در حالی برگزار می شود که مردم ایران در نهمین سال متوالی روز ملی فناوری هسته‌ای شاهد به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته ای بعد از 12 سال نیز بودند.

در سال های اخیر دستاوردهای ارزشمند کشور در زمینه هسته‌ای با حمایت همه جانبه مردم و خودباوری به دست آمده و باعث شد امروز به نقطه ای برسیم که کشورهای قدرتمند جهان پای میز مذاکره با ایران بنشینند و مجبور به امتیازدهی شوند.

در زیر به دستاوردهایی که در روز ملی فناوری هسته ای هرساله به بخشی از آن ها دستیابی پیدا می کنیم، اشاره می شود:

اولین و دومین جشن هسته ای در سال‌های 86 و 87 به ترتیب در نظنز و تهران برگزار شد و همزمان با آن، اقشار مختلف مردم در سراسر کشور به عنوان صاحبان اصلی این جشن بزرگ به شکل‌های گوناگون جشن‌هایی را به همین مناسبت برپا کردند.

احمدی‌نژاد در جریان اولین سفر استانی هیات دولت به خراسان رضوی در سال 85 اعلام کرد که ایران به فناوری فرآوری اورانیوم و تولید کیک زرد دست یافته است و از آن سال بود که بیستم فروردین «روز ملی فناوری هسته‌ای» نامگذاری شد و ایران رسما به هشتمین کشور صاحب این فناوری تبدیل شد.

یک سال بعد، در 20 فروردین سال 86 اولین جشن هسته‌ای با حضور رئیس‌جمهور در تاسیسات هسته‌ای نطنز برگزار شد و در بیستم فروردین سال 87  نیز احمدی‌نژاد ابتدا بازدیدی از تاسیسات نطنز داشت و سپس بعد از ظهر آن روز این جشن در تهران برگزارشد.فروردین سال 87، خبر دیگری از دستاوردهای هسته‌ای ایران از سوی رئیس‌جمهور این بار هم در سایت نطنز منتشر شد. این خبر آغاز نصب 6000 سانتریفیوژ جدید در نطنز بود.

در سال 88 کارخانه تولید قرص، میله و مجتمع‌ سوخت هسته‌ای (FMP) افتتاح شد. این تاسیسات آخرین حلقه از چرخه سوخت هسته‌ای است که در کنار کارخانه‌هایUCF  وZPP  اصفهان قرار دارد. کار طراحی این کارخانه اواخر سال 1379 شروع شده، اما به دلیل نبود دانش فنی احداث چنین کارخانه‌ای در ایران و همکاری نکردن کشورهای صاحب فناوری، با مشکلات فراوان روبه‌رو بوده است.  وظیفه اصلی این مجتمع تولید قرص دی اکسید اورانیوم به دو صورت طبیعی و غنی شده با غنای حداکثر 5 درصد و در نهایت تولید میله و ساخت مجتمع سوخت برای استفاده در نیروگاه‌های اتمی و رآکتورهای تحقیقاتی کشور است. 

به این ترتیب،‌آخرین حلقه چرخه سوخت هسته‌ای کشور،‌ با حضور رئیس‌جمهور وقت در کارخانه‌ تولید سوخت هسته‌ای اصفهان کامل شد. در این روز 2 دستاورد بزرگ هسته‌ای یعنی بسته‌بندی سوخت و آماده‌کردن آن برای قرار گرفتن در رآکتورها و تولید نیرو و آزمایش 2 نوع سانتریفیوژ با ظرفیت چندبرابر سانتریفیوژهای گذشته اعلام شد. در نیمه دوم سال 88 نیز چند رویداد مهم پیرامون برنامه هسته‌ای ایران اتفاق افتاد. این رویدادها شامل اعلام ساخت دومین مرکز غنی سازی اورانیوم در فردو،مذاکرات ژنو (9 مهرماه)، مذاکرات وین (27 تا 29 مهرماه)، آغاز غنی‌سازی 20 درصد در ایران و همچنین گزارش مغرضانه مدیرکل جدید آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در دوره جدید بوده است.

در جشن هسته ای سال 89، از نسل سوم سانتریفیوژها و همچنین اولین نمونه سوخت مجازی رآکتور تحقیقاتی تهران رونمایی شد. سانتریفیوژهای جدید که در این مراسم رونمایی شدند، 6 برابر سریع‌تر از سانتریفیوژهای نسل اول بوده و توان جداسازی آنها معادل 10 است. به گفته علی‌اکبر صالحی، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی نتیجه این دستاورد این است که علاوه بر افزایش توان جداسازی، مقدار تولید در واحد زمان در این ماشین‌ها افزایش خواهد یافت.

در سال 90 دستاورد بسیاری بزرگی را در صنعت هسته ای شاهد بودیم که تهیه سوخت راکتور تهران به صورت کامل توسط دانشمندان و متخصصان ایرانی بود. دو سال قبل از آن که بحث تامین سوخت راکتور تهران با شرط های غیر منطقی غرب مطرح شد و با این عکس العمل مواجه شدیم که این تنها یک ادعاست و سران غرب گفتند که ایران هرگز نخواهد توانست این سوخت را بسازد. خوشبختانه در کمتر از دو سال دانشمندان و متخصصان ایرانی موفق شدند اولین صفحه سوخت راکتور تهران را که با اورانیوم 20 درصد غنی شده ساخته شده داخل راکتور قرار دهند. قبل از آن هم تست های لازم انجام شده بود و در این مدت هم این سوخت با موفقیت کار کرده است و مشخص شده آنچه که غربی ها غیر ممکن می پنداشتند عملی شده است.

بیستم فروردین 92 بود که فریدون عباسی در آخرین سال کاری دولت دهم رییس وقت سازمان انرژی اتمی در گزارش مفصلی به دستاوردهای این سازمان پرداخت و ان را به مردم ایران تبریک گفت. وی در گزارش جامعی که ارائه داد به اهم دستاوردهای این سازمان تا ان سال اشاره کرد.

در این گزارش آمده بود:

(1حوزه نیروگاه و راکتورهای تحقیقاتی 
 1/1 نیروگاه اتمی بوشهر در شهریور ماه 91 به قدرت نهایی 1000 مگاوات الکتریکی رسید و با انجام آزمایش‌های استاندارد، آمادگی تحویل موقت به بهره‌بردار ایرانی را دارد. در این خصوص همکاری مطلوبی بین متخصصان فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران وجود داشته که می‌تواند در آینده نیز استمرار داشته باشد.
 
1/2 به منظور پشتیبانی فنی از نیروگاه اتمی بوشهر و آمادگی برای طراحی و ساخت راکتورهای قدرت مشابه، این اقدامات صورت پذیرفته است:
 
تسریع در تکمیل طراحی راکتور 360 مگاواتی با تکیه بر ساخت تجهیزات در داخل کشور.
 
اعمال مدیریت در شرکت مادر تخصصی، شرکت بهره‌بردار، شرکت مشاور و شرکت مجری و ایجاد زیرساخت و جذب نیرو برای ساخت راکتورهای با قدرت بالا و ایجاد آمادگی برای شروع ساخت حداقل دو راکتور 1000 مگاواتی در سال 92 با همکاری طرف خارجی.
 
راه‌اندازی راکتور تحقیقاتی اراک با سوخت مجازی در سال 92.
 
ارتقاء فنی و صنعتی بخش خصوصی و تهیه برنامه‌ برای مشارکت بیشتر این بخش در آینده.
 
1/3 آماده نمودن تاسیسات جانبی و فراهم‌سازی شرایط لازم برای راه‌اندازی راکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی در استان مرکزی در سال 92 با سوخت مجازی.
 
1/4 به روز نمودن راکتور تحقیقاتی تهران و استمرار بهره‌گیری از آن،‌ در تولید رادیودارو و تحقیقات و آزمایش سوخت و طراحی راکتور آب سبک از نوع استخری جدید، برای گسترش تحقیقات، پایداری و افزایش تولید رادیوداروهای مورد نیاز و ایجاد آمادگی برای ساخت در سال 92.

1/5 ایجاد زمینه‌های لازم برای مشارکت دانشگاه‌ها در طراحی و ساخت راکتورهای پیشرفته در آینده.
 
2) حوزه تولید سوخت و مواد 
 
2/1 انجام اصلاحات لازم و تکمیل تجارب در ساخت مجتمع‌های سوخت صفحه‌ای و تولید 15 مجتمع سوخت بر اساس اعلام نیاز راکتور تهران.
 
2/2 طراحی و ساخت 155 مجتمع سوخت مجازی برای راکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی خنداب.
 
2/3 تولید قرص‌های سوخت اکسید اورانیوم سرامیکی مورد نیاز راکتور خنداب اراک.
 
2/4 طراحی و ساخت 36 مجتمع سوخت با اکسید اورانیوم طبیعی برای انجام اصلاحات و روزآمد کردن راکتور صفر قدرت اصفهان و بهره‌برداری از آن برای آزمایش سوخت‌های اصلی راکتور 40 مگاواتی خنداب اراک که در آینده نزدیک اجرای آن اعلام خواهد شد.
 
2/5 طراحی مجتمع‌های سوخت راکتور قدرت، مشابه نیروگاه اتمی بوشهر و اقدام در جهت ساخت قطعات نمونه.
 
2/6 انجام آزمایش‌های مربوطه به پرتودهی سوخت‌های با غنای طبیعی، غنای 3/5 درصد و غنای 20 درصد در راکتور تهران و آمادگی لازم برای انجام آزمایش‌های بعد از پرتودهی به منظور کسب تجربه نهایی در ساخت سوخت و تهیه استانداردهای لازم برای صادرات آن.
 
2/7 بهینه‌سازی خط تولید و استمرار تولید زیرکونیوم و غلاف‌های زیرکونیومی برای ساخت مجتمع‌های سوخت.
 
2/8 ایجاد قطب تولید مواد مورد نیاز صنعت هسته‌یی در استان اصفهان.
 
2/9 استمرار بهره‌برداری از مجتمع‌های غنی‌سازی، بهینه‌سازی روش‌های ساخت اجزاء و روش‌های بهره‌برداری و پایداری در تولید اورانیوم با غنای 3/5 درصد و 20 درصد در حد نیاز راکتورها.
 
2/10 ساخت و نصب سانتریفیوژهای نسل جدید به تعداد لازم برای راه‌اندازی خط تولید و انجام اصلاحات به منظور تولید انبوه مطابق برنامه‌های پیش‌رو.
 
2/11 استمرار تحقیق و نمونه‌سازی نسل‌های جدید سانتریفیوژ با راندمان بالاتر و هزینه کمتر.
 
3) حوزه توسعه کاربرد پرتوها 
 3/1 توسعه کشاورزی هسته‌یی از طریق تغییر در روش‌های ترویجی و به‌کارگیری توان تخصصی اجرایی سازمان انرژی اتمی و استانداردهای کشور در ایجاد مزارع نمونه و انتخاب استان مرکزی به عنوان استان آزمایشی اول، برای ترویج کشاورزی هسته‌یی و شروع همکاری با چهار استان دیگر.
 
اقدام به ترویج و کشت بذرهای هسته‌یی در مزارع نمونه با همکاری کشاورزان داوطلب شامل:
 
کاشت و برداشت برنج طارم در استان مازندران و گسترش آن در سال 92 به دلیل تقاضای کشاورزان.
 
کشت و برداشت ارقام پنبه پرمحصول به صورت نمونه در استان گلستان و گسترش آن به سایر مناطق کشور.
 
کشت لوبیای مقاوم در برابر آفات در استان مرکزی و ترویج آن به کل استان‌ها، ان‌شاءالله در سال 92.
 
تولید اولین نمونه انواع مرکبات پرمحصول و مقاوم در برابر آفات در استان گیلان.
 
3/2 ایجاد مجموعه‌های هدفمند و منسجم در طراحی و ساخت شتاب‌دهنده‌ها که در این زمینه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
 
آغاز طراحی شتاب دهنده پزشکی.
 
بهینه‌سازی و پایداری شتاب دهنده الکترواستاتیک برای تولید نوترون که نمونه اصلاح شده آن امروز رونمایی می‌شود.
 
3/3 انتخاب مرکز بناب به عنوان قطب کاربرد پرتوها در استان‌های شمال غربی و غرب کشور.
 
طراحی و ساخت سیستم‌های پرتودهی سیار که نمونه اولیه آن به پایان رسیده و بر اساس نیازهای صنعت و کشاورزی قابل ساخت و تکثیر می‌باشد.
 
3/4 پرتودهی انواع محصولات به طور صنعتی جهت افزایش زمان انبارداری نظیر خرمای مضافتی و صادراتی.
 
3/5 طراحی و ساخت سیستم‌های اندازه‌گیری پرتوها و دستگاه‌های مختلف برای سنجش وضعیت و عیب‌یابی در صنایع.
 
3/6 استمرار تولید رادیوداروهای تشخیصی قبلی و تولید رادیوداروهای درمانی جدید.
 
4)حوزه فناوری‌های پیشرفته 
 4/1 تکمیل طرح ملی گداخت در انتهای سال 91 و مستندسازی دستاوردها.
 
4/2 اخذ 7 تاییدیه مربوط به لیزرهای پزشکی از وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حوزه فوتونیک.
 
4/3 تکمیل و ساخت لیزر فیبر یک کیلووات و تحویل آن به متقاضی مربوطه

در سالهای گذشته دستاوردهای زیادی را نیز به لحاظ توسعه این فناوری نصیب کشور کرده و موجب برداشتن گام‌های بسیار بزرگی در کشور شده است.