سراج معلم

ملت‌های بی‌هدفی که زندگی را «مجبورانه» ادامه می‌دهند این امکان را هم دارند که هرگز به مصاف ناملایماتشان نروند و چه‌بسا به خاطر همین «علاقه به مبارزه نکردن» است که کار بعضی جمعیت‌ها به «بی‌هدفی» کشیده می‌شود!اما مردمانی که می‌دانند چرا زندگی می‌کنند و برای «رسیدن به یک جای مشخص در یک‌زمان مشخص» با هم قرار عمومی و وعده جمعی گذاشته‌اند چاره‌ای جز این نخواهند داشت که با تمام ناملایماتِ مسیر پیش رو مواجه شوند، با همه نخواستنی‌هایی که رخ می‌دهد دست‌وپنجه نرم کنند، با انبوه وقایع تنفرانگیز و انزجارآور روبرو شوند و از تمام امور ترساننده‌ای که به تورشان می‌افتد عبور کنند و خلاصه به هیچ دلیلی متوقف نشوند. همین جمعیت‌ها هستند که دست‌آخر هم به چیزی که «به خودشان تعلق دارد» می‌رسند و از داشتن آن احساس غرور می‌کنند.

مردمی که «رنج دوران» برده‌اند

مردم ایران 37 سال پیش هدفی را برگزیدند و از آن هدف مهم‌تر این بود که حاضر شدند برای هدفشان با ناملایمات و نخواستنی‌ها روبرو شوند. آن‌ها به خاطر انتخابی که کردند مجبور شدند به تماشای کشته و زخمی شدن صدها هزار نفر از جگرگوشه‌هایشان بنشینند و این تماشای رنج‌آور را بر خود هموار کنند. این مردم سال‌ها زیر سایه ترس بمباران و از میان رفتن جان‌ها و اموال خود و عزیزانشان سپری کردند. جمعیت‌هایی که سال‌ها بچه‌هایشان را به مدرسه فرستادند حال‌آنکه مطمئن نبودند مدرسه بمباران نمی‌شود! توده‌هایی که با تهاجمات گوناگونِ سخت و نیمه سخت و نرم مواجه شدند اما نگریختند! شکوفه‌های زندگی‌شان را در معرض آفت سنگینِ مخدرهای جسمی و فکری - از مسکرات و مواد اعتیادآور تا اندیشه‌های انحرافی و التقاطی و سستی افکن و سبک‌های خانمان‌سوز زندگی - دیدند اما از مقام باغبانی پدرانه و مادرانه و «مسئولانه» استعفا ندادند و باز ترجیح دادند پیش بروند. این مردم کم رنج نکشیدند.

یکی از ناملایماتی هم که در مسیر ملت ایران قرار گرفت و مسبب رنج فراوان شد همین پدیده‌ انکارناپذیر و تلخ «فساد اقتصادی» بود. از آغاز انقلاب الهی در ایران هرازگاهی نام کسانی به گوش مردم می‌رسید که از موقعیت‌های شخصی‌شان یا ارتباطاتی که با والامقامان داشتند سوءاستفاده کردند و با خیانت به آرمان جامعه، اموال و فرصت‌های عمومی را طعمه منفعت‌جویی‌های فردی و گروهی و باندی خود نمودند. دل مردم از این اخبار و شنیده‌ها بی‌تردید می‌شکست و به درد می‌آمد اما و صد اما که چون هرگز حاضر نبودند از جایگاه خود استعفا دهند و چون همواره ترجیح می‌دادند با واقعیت‌های تلخ روبرو شوند، این «درد بی‌تردید» را نیز به حال خود و درمان‌نشده رها نکردند.

ملت همه اختیارات لازم را داده‌اند

کارگروه‌ها، ساختارها، شوراهای عالی و ستادهای گوناگون و عریض و طویلِ ملی و منطقه‌ای تشکیل شدند و انبوهی از قوانین به تصویب رسید تا ملت ایران ثابت کرده باشد که تصمیم دارد 1- با این پدیده انزجارآور با جدیت روبرو شود، 2- برنامه‌اش این است که این مواجهه، یک مواجهه قانونی، نظام‌مند، هدف‌دار، قابل ارزیابی، پیشرفته و کارآمد باشد که با کمترین هزینه بیشترین منفعت را به بار می‌آورد.

 واقعیت این است که اکنون سال‌ها از این دو تصمیم مهم مردم گذشته است. آن‌ها سال‌هاست همه اختیارات قانونی را به نمایندگان و خدمتگزاران و صاحب‌منصبان داده‌اند. مدت‌هاست اعلام رضایت کرده‌اند که بخشی از اموال عمومی صرف مبارزه با این واقعیت نخواستنی شود. دیرزمانی است به هزار زبان گفته‌اند که با فساد اقتصادی 1- کنار نمی‌آیند 2- مبارزه می‌کنند 3- ترجیح می‌دهند این مبارزه قانونی و مدنی باشد 4- حاضرند برای این مواجهه و مبارزه هزینه کنند.

اما همان‌طور که رهبر انقلاب بارها - و اخیراً بیشتر - تأکید کرده‌اند شکل‌گیری گفتمان مبارزه با فساد تنها «یکی از» مراحل درمان این درد است و ماندن در این مرحله و نرفتن به سمت مراحل بعدی مبارزه، همان ناقص گذاردن درمان و به نتیجه نرساندن آن است. اگر رهبری با صدای بلند تأکید می‌کنند که « با دزد دزد گفتن، دزد از دزدی دست برنمی‌دارد»[1] این صدای مردم است که از حنجره ایشان برمی‌خیزد: ما همه‌ی اختیارات قانونی و مجوزهای هزینه کردن را به نهادها و ستادها و شوراهای عالی و کارگروه‌ها دادیم تا مبارزه با فساد «به‌طور کامل» و در شکل قانونی و رسمی اتفاق بیفتد.

مردم اگر مأیوس بودند طور دیگری رفتار می‌کردند!

اینکه آقای دکتر احمد توکلی نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در توجیه تشکیل یک ستاد فراقوّه‌ای جدید برای مبارزه با فساد میگویند «اگر تعدادی برخورد قوی صورت بگیرد مردم هم امید پیدا می‌کنند و یأس‌ها از میان می‌رود و همه به کمک می‌آیند و نهی از منکر می‌کنند»[2] متأسفانه به‌هیچ‌وجه در شأن مردم نیست. مردم اگر مأیوس بودند تا امروز خودشان وارد عمل شده بودند و تکلیف مفسدین اقتصادی را روشن کرده بودند. ملت ایران اتفاقاً چون هنوز مأیوس نیست منتظر نهادهای قانونی مانده است! «مردمی که از اهالی پست و مقام مأیوس شده باشند» به وصیت حضرت روح‌الله ره مستقیماً وارد امر می‌شوند و با اجرای تکالیف شرعی خود جلوی مفسدان را می‌گیرند.[3] اما این اتفاق خدای‌ناکرده تنها زمانی رخ می‌دهد که یاسِ موردنظر آقای توکلی واقعیت پیدا کند. مردم هنوز متوقع و امیدوارند که نمایندگانشان با ابزارهای کاملی که در اختیار دارند با قدرت به جان مفسدین بیفتند و فضای زندگی آن‌ها را غیرقابل‌تحمل کنند. مفسد اقتصادی نباید خواب راحت داشته باشد.

واقعیت دیگر این است که مردم چندان در این آرزو نیستند که ستاد جدیدی شکل بگیرد.[4] البته با تشکیل شدن آن‌ هم مخالفتی ندارند! وجود یا عدم وجود این ستاد صرفاً بر اساس عملکرد اعضای آن مهم یا غیر مهم ارزیابی می‌شود. به تعبیر قاضی سراج «کادرهای ستاد و سازمان جدید هم همین نیروهای ضابط و همین قضات و همین بازرس‌ها و همین کادرهای موجود در دستگاه‌های انتظامی و امنیتی و قضایی خواهند بود»[5] و کسی از آسمان به این جمع ملحق نخواهد شد!

مردم ایران با تشکیل ستادها و سازمان‌ها نه مخالف‌اند نه موافق! چیزی که مردم با آن موافق‌اند استفاده فوری مسئولین از اقتداری است که امیدوارانه به آن‌ها بخشیده‌اند. و چیزی که مردم با آن مخالف‌اند واردکردن مسئله مبارزه با فساد به هر چیزی است جز «مبارزه با فساد!» از بسنده به سخنرانی و برگزاری سمینار[6] و نوشتن مقاله توسط کسانی که وظیفه‌شان چیز دیگری است بگیرید تا تعریف سازمان‌ها و سامانه‌های جدیدی که الزاماً روشن نیست به چه دلیل کارآمد خواهند بود و سودمندی‌شان را چه کسی تأیید خواهد کرد که خودش امروز کارنامه‌ای برای نقد و بررسی نداشته باشد!

گام نخست، بازخواست «مقصرین وضع کنونی» است!

اگر این آقای جمشیدی رئیس جدید سازمان تعزیرات حکومتی است که در برنامه زنده و در برابر میلیون‌ها بیننده می‌گوید «بین 3 تا 4 درصد قاچاق در کشور کشف می‌شود»[7]، پس مثل آفتاب روشن است که پیش از تشکیل هر ستاد جدید باید با مقصرین وضع فعلی با فوریت برخورد شود. مقصران عدم کشف 96 درصد از قاچاق کشور در صورت عدم مجازات، به سازمان جدید هم وارد خواهند شد و آن را نیز ناکارآمد می‌کنند. عقل اقتضا می‌کند ابتدا با این خائنین تصفیه‌حساب قانونی صورت گیرد و مردم نیز تمام اختیارات لازم برای این دست تصفیه‌حساب‌ها را به دستگاه‌ها داده‌اند.

ملت ایران 1- از قانون مأیوس نیست 2- دوست می‌دارد که از مسئولان کار نیک ببیند [8] و 3- هرگز حاضر نیست از مواجه‌شدن با پدیده فساد صرف‌نظر کند. اگر چنین کند یعنی برای آینده بچه‌هایش دغدغه ندارد! یعنی برای انقلاب و آرمانش دیگر دل نمی‌سوزاند! یعنی دیگر آن اهداف بلند را در نظر ندارد.

مسئولین وظایف خود را انجام دهند یا ندهند، بی‌تردید مردم اجازه مسلط شدن عده‌ای فاسد اقتصادی را بر مقدرات و آینده خود نخواهند داد. این افراد نه‌فقط با بهره‌مندی از چنین تسلطی «آزادیِ داشتنِ یک زندگی سالم» را از جامعه سلب می‌کنند، بلکه بی‌شک دیر یا زود در دامن بیگانه هم خواهند افتاد و به وقتش «استقلال کشور» را نیز به بازی خواهند گرفت. مقامات باید قدر فرصت‌ها را بدانند. خدا پست و مقام را قسمت مسئولین نظام جمهوری اسلامی می‌کند تا عملکردهایشان را بسنجد.[9] و مردم به‌مثابه کارفرمایی که کار مبارزه با این ناملایمات را به مسئولان سپرده است اولاً کسی را مجبور به پذیرش مسئولیت نکرده‌اند! ثانیاً هنوز فکر سپردن کار به پیمانکاری دیگر را در سر نمی‌پروراند، و ثالثاً به هیچ پیمانکاری آن‌قدر فرصت نخواهد داد که آرمان‌های بلند «استقلال و آزادی» به خاطر تعلل‌های او به خطر بیفتند.