سراج معلم

با توجه به اینکه امروزه، زندگی مؤمنین مورد هجمه انواع بلاها قرار گرفته، به خصوص اینکه در فصل حاضر، باران رحمت الهی بر سر مردم دارالعباده نازل نشد، حجت‌الاسلام مهدوی‌نژاد در بخش تذکر و توسل جلسه هفتگی هیأت انصار ولایت در 25 بهمن ماه، به موشکافی رابطه متقابل بلا و گناه پرداخت و با توجه دادن جمع حاضر به علل نزول بلاها، بالاخص خشکسالی، راهکارهایی برای از بین بردن آن‌ ارائه نمود. در ادامه خلاصه سخنان وی را می‌خوانید:

عکس‌العمل عالم طبیعت در برابر گناهان انسان

خداوند، طبیعت و عالم هستی را حسّاس آفریده است؛ یعنی عالم هستی و اشیاء تکویناً در برابر سنّت‌های الهی خاضع‌اند و اگر اتفاقی برخلاف سنّت‌های الهی رخ دهد همه عناصر عالم طبیعت (باد، خاک، آب، کوه‌ها، دریاها و حتی حیوانات) و همه هستی به نفع خداوند، عکس‌العمل نشان می‌دهند. لذا در روایات علّت سیل، زلزله، طوفان‌های سهمگین، خشکسالی، قحطی و... گناهان انسان‌ها ذکر شده است. این خداست که در بسیاری از مواقع اجازه نمی‌دهد قهر طبیعت به انسان برسد. چون همه چیز در ید قدرت اوست و همه عالم بإذن الله در حرکت هستند.

باران را هرجا که بخواهد می‌فرستد!

این سنّت الهی است که می‌خواهد انسان‌های قابل را با قهر طبیعت بیدار و متنبه کند یا انسان‌هایی که قابل هدایت نیستند را نابود کند. ابوحمزه ثمالی از امام باقر(ع) نقل می‌کند که «إِنَّهُ مَا مِنْ سَنَةٍ أَقَلَّ مَطَراً مِنْ سَنَةٍ وَ لَکِنَّ اللَّهَ یَضَعُهُ حَیْثُ یَشَاءُ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ إِذَا عَمِلَ‏ قَوْمٌ‏ بِالْمَعَاصِی‏ صَرَفَ عَنْهُمْ مَا کَانَ قَدَّرَ لَهُمْ مِنَ الْمَطَرِ فِی تِلْکَ السَّنَةِ إِلَى غَیْرِهِمْ وَ إِلَى الْفَیَافِی وَ الْبِحَارِ وَ الْجِبَالِ...»[1]؛ باران در هیچ سالی کمتر از سال دیگر نیست، ولی خدا این باران را هرجا که بخواهد می‌فرستد، خداوند وقتی ببیند که گروهی(شهری) گناه می‌کنند، باران مقدّر را از اینکه در آن سال بر آن‌ها نازل شود باز می‌دارد و به جای دیگری می‌فرستد (که مردم آنجا گناه نکردند و اهل تقوی هستند یا خطاهایی که مستحقّ چنین عذاب‌هایی است مرتکب نشده‌اند.) و اگر زمین و شهری نبود که مردم باتقوایی داشته باشد «... وَ إلَی الفَیَافِی وَ البِحَارِ وَ الجِبَال...» خداوند این ابرها را می‌فرستد تا بارانشان را در بیابان‌ها و دریاها و کوه‌ها ببارند.

گناهانی که موجب خشکسالی می‌شود!

در روایت داریم اگر کم‌فروشی اتفاق بیفتد، بلایی که اختصاصاً نازل می‌شود خشکسالی و کمبود نعمت‌ است.[2] متأسفانه گاهی به بهانه بی‌رونقی بازار، اجناس را گران‌تر به مردم می‌فروشند یا جنس خراب و کم کیفیتی را به مشتری ارائه می کند. ما منکر بی‌رونقی بازار نیستیم، ولی اگر انصاف وجود داشته باشد، فروشنده حاضر نمی‌شود میوه‌هایش را خراب کند. گاهی میوه‌ای را خراب می‌کنند ولی حاضر نیستند به قیمت ارزان‌تر به مردم مستضعف بفروشند. باز در روایت آمده، ندادن زکات اختصاصاً قطع باران را به دنبال می‌آورد.[3]

پنج خصلت بابرکت

امیرالمؤمنین(ع) از پیامبر(ص) نقل می‌کنند مادامی که امّت من پنج خصلت را داشته باشند، در خیر و برکت هستند و اگر این خصلت‌ها را رها کنند، به خشکسالی و قحطی دچار می‌شوند.[4] 1. مهرورزی و دوستی با یکدیگر 2. امانت‌داری؛ امانت‌داری صرفاً به معنی اموال نیست و انفس هم امانت هستند. فرزند در دست پدر و مادر و شاگرد در دست معلم و مدرسه امانت است. باید ببینیم با این امانت‌ها چه می‌کنیم. 3. دوری از حرام؛ گاهی موقعیت انجام گناه نداریم؛ اما اگر موقعیت انجام گناه و حرام پیش آمد و از گناه خودداری کردیم، مشمول این قسمت از روایت خواهیم بود. امام کاظم(ع) فرمودند: «اگر برخی از گناهان را انجام نمی‌دهید، به خود غرّه نشوید؛ چون زمینه و موقعیّت انجام گناه را نداشته‌اید». 4. مهمان‌نوازی و مهمانی دادن؛ متأسفانه امروزه به خاطر تکلّف‌های بی‌خودی همه از مهمانی‌دادن فراری هستند. با تلفن و پیامک از هم احوالپرسی می‌کنیم و دلخوشیم که حداقلِ صله‌رحم و ارتباط با دوستان را به‌جا آورده‌ایم اما این کافی نیست! 5. اقامه نماز؛ صرفاً خواندن نماز منظور نیست بلکه نماز اول وقت، نماز جماعت و اهمیت دادن به نماز، مهم است.

منظور از عرف، عرف انسان‌های مؤمن است

پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند:[5] زمانی می‌رسد که وقتی به اطراف نگاه می‌کنی، چهره‌ها، چهره‌های انسان است و دل‌ها، دل‌های شیطان(پر از کینه، دورنگی و...) است. مثل گرگ‌های درنده‌ای که خون‌‌ریزند و نمی‌شود آن‌ها را از منکر نهی کرد. اگر از آن‌ها دنباله‌روی کنی تو را هم به همان بلاهایی که خودشان گرفتار هستند می‌اندازند، اگر با آن‌ها هم‌صحبت شوی، به تو دروغ می‌گویند و اگر از آن‌ها جدا شوی غیبت تو را می‌کنند و سنّت(پیامبر(ص)) نزد این‌ها بدعت است.

گاهی روش‌ها و سبک زندگی غربی را به جای سنّت پیامبر(ص) ترویج می‌کنند و بهانه می‌کنند که اگر امروز بخواهی غیر از این انجام دهی، همه تو را مسخره می‌کنند و عُرف را بهانه می‌کنند؛ در صورتی که اصلاً نمی‌دانند عرف چیست. عرفی که در کتب فقهی ما ذکر شده، منظور عرف انسان‌های مؤمن است نه عرف کفّار!

گناه باعث حبس باران می‌شود

در ادامه می‌فرمایند:[6] انسان‌های بردبار در میان این‌ها مثل انسان‌های فریب‌خورده هستند و کسی را که صبر می‌کند، نفهم می‌خوانند. انسان‌های فریب‌خورده و زمین‌خورده بین این‌ها انسان‌های بردبار تلقّی می‌شوند و مؤمن در بین این‌ها به استضعاف کشیده می‌شود و فاسق جایگاه پیدا می‌کند. فرزندانشان خلافکار و زنانشان بدکاره می‌شوند و پیران آن‌ها هم امر به معروف و نهی از منکر نمی‌کنند. پناه بردن به آنان خواری و همرنگ شدن با آن‌ها ذلّت است و درخواست از آنان فقر. بعد می‌فرمایند در آن زمان خداوند قطرات باران -را در فصل خودش- از آنان می‌گیرد و در غیر از زمان باران به آن‌ها می‌باراند، که جز ضرر چیز دیگری نیست.[7] به طور کلی گناه باعث حبس باران می‌شود.[8]

چرا باران ببارد...؟!

باید به این روایت فکر کنیم. وقتی مال مردم خوری، زرنگی شده؛ وقتی نزول و ربا عادی و گران فروشی عرف شده، وقتی پرداخت خمس و زکات غیرعادیست؛ اگر باران ببارد جای تعجب دارد! وقتی آقا یا خانم ظاهر مؤمنانه دارد ولی در خانه ملک عذاب خانواده‌اش شده و برای همسر خود بهانه‌گیری می‌کند ولی برای نامحرم‌ها بذله‌گو و فداکار و بامحبّت است؛ وقتی متدیّن‌ها در خانه ماهواره دارند و با خانواده یا بدون خانواده و به بهانه‌های مختلف ماهواره نگاه می‌کنند، وقتی جوانان مذهبی که تا دیروز اگر با نامحرم صحبت می‌کردند، تا چند وقت حالشان گرفته بود و احساس گناه می‌کردند، امروز راحت با نامحرم صحبت می‌کنند و ... . چرا باران ببارد؟! .

إِذَا کَذَبَتِ الْوُلَاةُ حُبِسَ الْمَطَرُ

وقتی مسئولینی که با رأی مردم سر کار آمده‌اند، مرتّب به مردم و رهبری دروغ می‌گویند، در حق انقلاب و ولایت و شهدا ظلم می‌کنند، با پول بیت المال شو لباس راه می‌اندازند، رقص مختلط زن و مرد را رایج می‌کنند، از آلبوم خواننده زن رونمایی می‌کنند، باید هم باران نبارد. خدا را شکر که از آسمان سنگ نمی‌بارد! این حرف‌ها از سر دشمنی نیست، ما با کسی دشمنی نداریم. ما فقط با دشمنان ولایت و اهل بیت(ع) دشمن هستیم. «حربٌ لِمن حاربَهم» و دوستیم با کسانی که با ولایت دوست هستند «سِلمٌ لِمن سالَمَهم».

امام رضا(ع) فرمودند: «إِذَا کَذَبَتِ الْوُلَاةُ حُبِسَ الْمَطَرُ»؛[9] وقتی حاکمان دروغ بگویند، خدا باران را حبس می‌کند. «وَإذا جارَ السُّلْطانُ هانَتِ الدَّوْلَةُ»[10] و وقتی کسی که حاکمیت دارد ظلم و جور کند، پایه‌های حکومت سست شده و مردم بی اعتماد می‌شوند. وقتی برخی از مسئولین برای دفن یک جاسوس خارجی در ایران سر و دست می‌شکنند ولی برای دفن شهدای گمنام بهانه‌گیری می‌کنند، نباید هم باران ببارد! بعضی‌ها روی خون شهدا برمنصب نشسته‌اند اما برای دفن چند شهید در مکانی مخالفت می‌کنند!

بی‌توجهی به حال نیازمندان، سبب حبس باران

یکی دیگر از چیزهایی که باعث حبس باران می‌شود به توجهی به حال محرومین است. عده‌ای در ناز و نعمت غرق‌اند و ماهیانه مبلغ زیادی را فقط صرف تنقلاتشان می‌کنند اما در همین شهر بعضی از مردم با سختی زندگی می‌کنند و کسی به  داد آن‌ها نمی‌رسد. گاهی خود ما هم همینطور هستیم، خرجهای اضافه زیاد می‌کنیم؛ در حالی که در همسایگی ما هم هستند کسانی که به سختی زندگی می‌کنند. بروید این افراد را شناسایی کنید و اگر دستتان می‌رسد با آبرو و بدون منّت، به آن‌ها کمک کنید.

یک شبهه

برخی می‌پرسند اگر خشکسالی و قطع باران، عقوبت و گوشمالی خداست پس چرا کشورهای اروپایی، آمریکا و غیرمسلمان با اینکه بی‌حجاب و بی‌بندوبار هستند و این‌همه فسق و فجور دارند؛ همیشه بارانی و سرسبز است؟! خدا فقط عذابش را برای مسلمان‌ها گذاشته است؟!

در پاسخ می‌گوییم: اولاً آنها در در راحتی و نعمت نیستند. اتفاقاتی که از حوادث طبیعی در کشورهای غربی و اروپا و آمریکا رخ می‌دهد در دنیا کم‌نظیر است. در آمریکا سالانه 1200 مورد طوفان اتفاق می‌افتد. گردبادهای سنگینی اتفاق می‌افتد که به یک بحران تبدیل شده است. اصلاً جو و آب و هوا طوری تغییر کرده که این طوفان‌ها با یکدیگر ارتباط دارند؛ یعنی علّت هر طوفان، طوفان قبلی است! یکی از آن‌ها طوفان کاترینا بود که در یکی از ایالت‌های آمریکا با سرعت بیش از صد کیلومتر هزاران نفر قربانی گرفت. سونامی‌ها، رانش زمین، طوفان برف، باران‌های اسیدی، بهمن‌ها و... . آمار بگیرید، ببینید واقعاً این‌ها راحت هستند؟!

ثانیاً اگر هم در نعمتها غرق باشند طبق فرموده قرآن ، خداوند به آنها مهلت می دهد تا برگناهانشان بیفزاید و پس از آن

گوشمالی مؤمنین: سنت الهی برای بیداری آنها

پاسخ دیگر این‌که سنّت الهی بر تنبّه و بیداری مؤمنین است. خداوند می‌خواهد مؤمنین را بیدار کند و گوشمالی بدهد! خدا در حدیث قدسی خطاب به پیامبر(ص) فرمود: «یَا مُحَمَّدُ وَ مَنْ نَزَلَ بِهِ الْقَحْطُ مِنْ‏ أُمَّتِکَ‏ فَإِنِّی إِنَّمَا أَبْتَلِی بِالْقَحْطِ أَهْلَ الذُّنُوبِ فَلْیَجْأَرُوا إِلَیَّ جَمِیعاً»؛[11] ای پیامبر! من مؤمنین گناهکار را به قحطی و خشکسالی مبتلا می‌کنم، تا همه به من روی آورند! آن‌ها به گناه افتاده‌اند و حواسشان نیست من با این چیزها آن‌ها را گوشمالی می‌دهم. امام صادق(ع) فرمودند: «إنَّ الذَّنب یَحرِمُ العَبدَ الرِّزق»؛[12] گناه باعث می‌شود بنده از رزق محروم شود.

امیرالمؤمنین(ع) نیز در حکمت 25 نهج‌البلاغه می‌فرمایند: «یَابنَ آدم! إذا رَأیتَ رَبَّکَ سُبحانهُ یُداوِمُ عَلَیکَ نِعَمَهُ و أنتَ تَعَصِّی، فَاحذَرهُ»؛ اگر دیدی خدا مدام نعمت می‌فرستد و تو هم مدام گناه می‌کنی، بترس از این نعمت. «کَم مِن مُستَدرجٍ بِالإحسَانِ إلَی»؛ چقدر کسانی که خدا به آن‌ها احسان کرد و کم‌کم داشت آن‌ها را با این نعمت عذاب می‌کرد(سنت استدراج). خدا گاهی برخی از بندگان را که ادب نمی‌شوند، غرق نعمت می‌کند تا سرِ بزنگاه مچ آن‌ها را بگیرد.

استغفار عمومی؛ راه علاج خشکسالی

امیرالمؤمنین(ع) در خطبه 143 نهج البلاغه به نام خطبه اِستسقاء(طلب باران) این آیات را می‌خوانند: «فَقُلْتُ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ إِنَّهُ کَانَ غَفَّارًا* یُرْسِلِ السَّمَاءَ عَلَیْکُم مِّدْرَارًا* وَیُمْدِدْکُم بِأَمْوَالٍ وَبَنِینَ وَیَجْعَل لَّکُمْ جَنَّاتٍ وَیَجْعَل لَّکُمْ أَنْهَارًا»[13]؛ از خدا آمرزش بطلبید که او غفار است. باران‌ها و نعمت‌ها بر شما فرو می‌ریزد و خداوند با مال و فرزندان، شما را یاری می‌کند و باغ‌های شما را احیا می‌کند و جوی‌های شما را جاری می‌کند.

لذا راه علاج این است که مردم دسته‌جمعی استغفار کنند. در ادامه می‌فرماید: «فَرَحِمَ اللهُ امرَاً إستَقبَلَ تَوبتاً وَ السَّقالَ خَطِیئَتَه»؛ خدا رحمت کند کسی را که به استقبال توبه برود و از خطاهایی که کرده پوزش بطلبد. راه علاج، استغفار عمومی است. امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: «فَرُبَ‏ کَلِمَةٍ سَلَبَتْ‏ نِعْمَةً وَ جَلَبَتْ نِقْمَة   »[14]. گاهی یک کلمه حرف می‌زنیم که باعث می‌شود نعمتی از ما سلب و بلایی بر ما نازل شود. پس باید مواظب حرف زدن‌مان هم باشیم.

اهل تقوی نیستیم!

حالا که فهمیدیم باید درِ خانه خدا استغفار کنیم، وسیله می‌خواهد، وسیله آن اهل‌بیت(ع) هستند. در زیارت جامعه کبیره می‌خوانیم «وَ بِکم یُنَزِّلُ الغَیث»؛ به واسطه شما اهل‌بیت(ع) باران می‌بارد. گویا الان که باران نمی‌بارد، نظر مبارک امام زمان(عج) براین امر نیست. گویا حضرت اذن نمی‌دهند که باران ببارد.

قرآن می‌فرماید: «وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُوا وَاتَّقَوْا لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالْأَرْضِ وَلَکِن کَذَّبُوا فَأَخَذْنَاهُم بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ»[15]؛ اگر مردمی ایمان بیاورند و تقوا پیشه کنند، درهای آسمان و زمین را به روی آن‌ها باز می‌کنیم، ولی دروغ می‌گویند و ما آن‌ها را می‌گیریم به خاطر کارهایی که انجام داده‌اند.

لذا باید همه باهم استغفار کنیم و قلباً هم استغفار کنیم تا درهای رحمت الهی بر ما باز شود.